|
Có lư luận cho rằng, âm dương cách biệt nên phải kiêng không để mặt trời trực tiếp
dọi vào. Nhưng theo chúng tôi, xuất phát từ kinh nghiệm thực tế, có nhiều trường
hợp, gặp đất dưỡng thi, hoặc ba điều tường thuỵ (tức mộ kết phát) không nên cải
táng, phải lấp lại ngay. Trong trường hợp thi thể sau nhiều năm vẫn c̣n nguyên
vẹn, nếu để ánh nắng mặt trời trực tiếp dọi vào th́ rữa ra ngay và teo lại. V́
vậy, để pḥng xa nên kiêng ánh mặt trời, lâu ngày trở thành phong tục chung?
Thấy ǵ qua 60 ngôi mộ có xác ướp ở Việt Nam?
Theo thống kê của các nhà khảo cổ học, cho đến nay trên địa bàn của 15 tỉnh và
thành phố ở nước ta đă có gần 60 mộ có xác ướp được khai quật. trong số gần 60
người mà các nhà khảo cổ "t́m gặp" đó có mặt hầu hết những nhân vật có vị trí
cao quư nhất của xă hội đương thời: Từ vua cho đến các quan thượng thư, đại tư
đồ, hoạn quan, bà chúa, cung tần mỹ nữ... ngôi mộ có niên đại sớm nhất được phát
hiện ở Cẩm B́nh- Hải Hưng vào thế kỷ thứ 15. Ngôi mộ có niên đại muộn nhất được
chôn vào đầu thế kỷ này. nhưng nhiều nhất và được xử lư kỹ thuật tốt nhất chỉ có
các mộ chôn trong 3 thế kỷ 16, 17,và 18. Đó cũng là thời kỳ bùng nổ của loại
h́nh thức táng này. Cấu trúc của mộ xác ướp rất thống nhất về các nguyên tắc cơ
bản: Ngoài cùng là g̣ mộ đắp đất, trong cùng g̣ có một quách hợp chất màu xám
rắn chắc làm bằng vôi, cát mật, giấy gió, dầu thông. Để cho quách thêm vững chắc
người ta thường đổ nắp có h́nh ṿm cung trùm ra ngoài thành quách. Bên trong
quách hợp chất, thường có thêm lớp quách gôc. Quách gốc có thể cách quách hợp chất
5 cm. khoảng trống ấy có thể dùng làm vật liệu hút ẩm hoặc giữa hai lớp không có
khoảng cách do khi đổ hợp chất, quách gỗ được coi như một mặt của cốp pha.
Bên trong quách gỗ là quan tài được đóng liền thành một khối ngoài có sơn phủ
kín. Quách trong đều được làm bằng gỗ thơm (Ngọc am).
Trên mặt quách thường có một tấm minh tinh bằng dụ đỏ thêu tên họ của người quá
cố bằng kim tuyến.
Cách sắp xếp trong ḷng quàn tài cũng tuân theo một quy tắc chặt chẽ. Đóng quan
thường có một lớp chè dày khoảng 4,5cm. Trên lớp chè có một tấm ván mỏng có
khoét rỉ ra chẩy xuống lớp chè dưới đáy quan. ở loại h́nh táng thức này, người
quá cố thường mặc rất nhiều quân áo. Bà Phạm Thị Nguyên Chân mặc tới 35 áo, 18
váy. Thi thể c̣n được bọc lại bằng hai lớp vải liệm: tiểu liệm và đại liệm.
Ngoài mỗi lớp vải liệm c̣n có dây lụa buộc chặt chẽ.
Để tăng độ hút ẩm và cho thi thể khỏi bị xô dịch, người ta c̣n dùng rất nhiều
gối bong chèn dưới ḷng quan. Có mộ đă dùng tới 49 chiếc gối bông.
Đồ tùng táng trong loại h́nh táng thức này rất nghèo nàn, thường trong mộ chỉ
thấy các trái gốm nhỏ đựng móng chân, móng tay, răng rụng, trầu không, thuốc lá,
hộp phấn, quạt giấy, đôi khi c̣n có thêm cuốn sách Kinh.
Tuyệt đại bộ phận các mộ xác ướp thơi Lê -Trịnh đă được khai quật, không t́m
thấy bất kỳ một đồ tùng táng nào quư giá như vàng, bạc, ngọc, ngà.
ở những mộ chưa bị phá hoại, kỹ thuật chôn cất rất cẩn thận th́ xác và đồ tùng
táng vẫn c̣n được bảo quản nguyên vẹn. Thi thể tuy có bị mất nước teo đét lại,
nhưng màu da không bị đen, các khớp chân tay c̣n mềm mại, phần lông không bị
rụng hỏng. Điều đáng chú ư là, khi khám nghiệm tử thi, các nhà nhân chủng học và
y học không t́m thấy bất kỳ một dấu vết mổ xẻ nào trên thân thể. Như vậy là,
ruột và óc người chết đă không bị mổ lấy ra như kỹ thuật ướp xác của người Ai
Cập thời cổ.
Nguyên nhân nào đă làm cho xác và đồ tùng táng không bị tiêu huỷ? Sau nhiều năm
nghiên cứu, các nhà khảo cổ, nhân chủng học và y học hiện đại đă đi đến kết luận
là, có hai nguyên nhân cơ bản:
Một là, mộ được chôn cất trong môi trường kín tuyệt đối. Không có hiên tượng
trao đổi bên trong và bên ngoài. Quan, quách (hai lớp) đă đóng vai tṛ chủ đạo
trong yêu cầu kỹ thuật này. Ngoài ra, c̣n cần phải hạn chế tới mức tối đa không
gian trống trong ḷng mộ.
Hai là, dầu thơm cũng là một yếu tố quyết định. Dầu thơm đă làm sạch vi khuẩn,
dầu trộn với hợp chất, đổ vào ḷng quan, quan tài thơm... đă ngăn không cho vi
khuẩn, kể cả các vi khuẩn yếm khí tiếp tục hoạt động huỷ hoại xác.
Ngoài ra các phương pháp chống ẩm bằng chè, quần áo, tẩm liệm, gối bông cũng đă
góp thêm mặt yếu tố ǵn giữ xác.
Những kết quả khoa học đào t́m được và các giám định khoa học vừa được tŕnh bày
cho thấy: Mộ xác ướp Việt Nam không có ǵ là bí ẩn cả. mộ xác ướp, một di sản
văn hoá cần được bảo vệ
(Hoàng Linh- Trích "Du lịch Việt Nam" số 43)
Về ngôi mộ xác ướp mới phát hiện ở Cát Hanh.
Tháng 8 năm 1984, một ngôi mộ xác ướp được phát hiện trên cánh đồng Mả Vôi thuộc
xă Cát Hanh huyện Phù Cát, tỉnh Nghĩa B́nh.
Ngôi mộ được táng theo lối trong quan ngoài quách. Quách được xây dựng bằng một
hợp chất gồm vôi sống, cát và một số chất kết dính như nhiều ngôi mộ đă phát
hiện thời Lê Trịnh và thời Nguyễn. Quan tài bằng gỗ, mặt ngoài trát một lớp ngăn
thấm rất kín. Quan tài có chân và nắp là một nửa thân gỗ c̣n nguyên lớp vỏ bào
không nhẵn.
Thi hài chôn trong mộ là một phụ nữ khoảng 60 tuổi, cao 154,5 cm, chân trái bị
găy và liền lại khi c̣n sống nên ngắn hơn chân phải 3,1cm. Thi thể hầu như c̣n
nguyên vẹn và các khớp xương, nhất là xương sống và các khớp vai c̣n có thể cử
động rất mềm dẻo.
Y trang phục của người chết gồm ba lớp áo mặc, khăn nhiễu đội đầu, đội hài da,
một chiếc áo dài mầu đen kê dưới tay phải. Vải liệm gồm 7 súc đặt theo chiều dài
và súc đặt theo chiều ngang.
Đáy quan tài có một lớp trấu và lúa không sấy, chất gạo c̣n khá tốt. Giữa nắp
quan tài và xác là một lớp là chuối khô. Giấy bản chèn cũng buộc bằng dây chuối
khô. Đặc biệt, quan tài chứa một dung dịch ngâm giữ xác có màu nâu trong. Thành
phần hoá học của dung dịch chưa xác định được, nhưng không có thuỷ ngân (Hg)
arsenic (as) và tinh dầu thông.
Căn cứ vào gia phả của ḍng họ và sự ghi nhận của thân nhân th́ chủ ngôi mộ là
bà Nguyễn Thị Trọng, vợ thứ ba của ông Lê Văn Thể.
Ngôi mộ ướp xác này là một tư liệu khoa học có giá trị về nhiều phương diện:
- Đây là ngôi mộ ướp xác đầu tiên t́m thấy từ một tỉnh xa nhất về phía nam.
- So với những ngôi mộ ướp các được phát hiện ở các tỉnh phía Bắc, ngôi mộ này
có những đặc điểm riêng cần nghiên cứu như: Nắp quan tài là một nửa thân cây để
nguyên vỏ, thi hài ngâm trong dung dịch giữ xác...
- Những di vật trong ngôi mộ phản ánh nghi thức mai táng y trang phục các nghề
thủ công, phong tục tập quán và lối sống xă hội đương thời.
- Chủ nhân của ngôi mộ thuộc gia đ́nh Tây Sơn và có quan hệ mật thiết với Tây
Sơn nên những do vật đó cúng là những chứng tích về đời sống văn hoá xă hội,
kinh tế thời bấy giờ.
(Trích "Quang Trung Nguyễn Huệ- con người và sự nghiệp"- Phan Huy Lê.) |
