Đặng Văn Nhâm 

IV.- TÔN GIÁO LÀ GÌ ?

Riêng trong phạm vi tín ngưỡng của người VN, tôi nhận thấy, chung quanh tôi nhiều người đã tỏ vẻ rất ngoan đạo, sùng kính tôn giáo, trọng vọng, chiều đãi và tận tụy với những kẻ khoác áo tu hành còn hơn cả các đấng sinh thành già nua, yếu đuối cần săn sóc. Hằng ngày, họ thường tụng kinh niệm Phật hay lần chuỗi Mân Côi miệng thì thầm những gì không ai nghe rõ. Mỗi khi mở miệng ra, luôn luôn trên đầu môi chót lưỡi đều khởi đầu hay chấm dứt bằng câu: Nam Mô A Di Đà Phật! hoặc Dê Su Ma lạy chúa tôi! v.v...Nhưng khi hỏi ra, chưa đầy 2% những vị sùng đạo ấy nhớ nổi 10 điều răn của Chúa (đạo Gia Tô), hay kể đủ Tam Qui, Ngũ Giới (đạo Phật). Còn những người lãnh đạo tinh thần, không mấy ai biết rõ ràng, chính xác về giáo lý căn bản của cái đạo mà họ rao giảng. Ấy là chưa kể nhiều người còn hiểu...lầm! Riêng các ông sư, bà vãi VN, dù mang danh Thượng Tọa, Hoà Thượng..., đố ai kể đủ tên các giới điều mà bất cứ một kẻ tu hành nào cũng đều phải nươm giữ gìn trong tâm như báu vật!
Tệ trạng này, chẳng riêng giới tín đồ VN, trong các đạo Du Già, Cơ Đốc, TCG La Mã, Tin Lành, Chính Thống Giáo, Ấn Giáo, Hồi Giáo... giới tín đồ Do Thái, Âu, Mỹ, Ấn Độ, hay Ả Rập v.v...cũng thường như vậy. Điều đó chính là một phần nguyên nhân đã gây nên mọi sự xung đột cuả loài người. Trong phạm vi nhỏ bé, nó tạo cơ hội thuận lợi cho những kẻ khoác áo tu hành lợi dụng tín đồ vào những mục tiêu bất chính, gây ra chia rẽ, thù nghịch giữa những tín đồ cùng một tôn giáo, hay ngoại giáo. Trên bình diện lớn hơn, nó chính là ngọn lửa âm ỉ dễ dàng gây bùng nổ chiến tranh tôn giáo giữa nước nọ với nước kia, giưã đạo này với đạo khác.
 
ĐỊNH NGHĨA
 
Bởi vậy, theo tôi, dù là tín đồ tôn giáo hay không, chúng ta vẫn cần phải quán triệt tôn giáo là gì. Theo từ nguyên học (étymologie) và VN nghĩa ngữ, tôn giáo (từ Hán-Việt) là: Dạy bảo kính trọng (tôn: kính trọng/ giáo: dạy bảo). Tức là kính trọng và nghe theo lời dạy bảo cuả ông Trời. [Nhưng thực tế, ngay từ khởi thủy, ông Trời vô hình, vô tướng này đã bị giới tu hành bất chính nhân danh, và tự đồng hoá với ông Trời, để lợi dụng đám tín đồ ngu dại, cuồng tín, vào các mục tiêu riêng tư!...].
Hai chữ tôn giáo, trong nhiều trường hợp , cả người VN lẫn người Tàu, người Nhật , và Đại Hàn , nói chung là khối văn hoá cầm đũa, đều gọi là ĐẠO. Trong Hán Tự, chữ đạo có nhiều nghĩa khác nhau.Trong số có 2 nghĩa thích dụng trong phạm vi này là: sự hướng dẫn, chỉ dạy (bộ Thốn, 16 nét). Và là: Đường đi, lẽ phải, chỉ chung về một tôn giáo nào đó (bộ Sước, 13 nét).Tựu trung, chữ đạocuả các dân tộc thuộc nền văn hoá cầm đũa có nghĩa là sự giáo hoá (enseignement) của ông thầy cho các đệ tử. Riêng cái đạo của Lão giáo có phần khác hơn. Vì người ta còn có thể nhận thấy trong triết lý Lão Trang một ứng nghiệm phảng phất tính chất cơ thể trị liệu huyền bí, thiêng liêng. Ngược lại với thuyết vô vi, xuất thế, của Lão Trang, Đạo Khổng (còn gọi là đạo Nho) rõ rệt là một con đường nhập thế, hữu vi, thiên về chính trị, mà đấng vạn thế sư biểu đã phác ra cho các môn sinh...
Đối với các dân tộc Tây phương, có nền văn hóa tối cổ, gần ngang với nền văn hoá cổ đại Trung Hoa, và văn hoá cuả các sắc dân trong vùng Lưỡng Hà ở Trung Đông, hai chữ tôn giáo cũng diễn ý tương tự.
Đối với người Hy Lạp, tôn giáo (therapeia) là sự thờ phụng các đấng thần linh, năng tưởng chăm sóc tín ngưỡng, và hướng dẫn tôn thờ những điều huyền bí.
Đối với các dân tộc dùng văn tự La Tinh, tôn giáo được gọi là religion, vốn bắt nguồn từ chữ La Tinh religio chỉ mối quan tâm thận trọng (attention scrupuleuse), lòng sợ hãi sùng đạo (crainte pieuse), sự tận tụy cúc cung thờ cúng (dévotion cultuelle), và sự xoá bỏ tội lỗi (effacement dune culpabilité) bằng lễ bái, hy sinh để chuộc tội (sacrifice dexpiation).
Danh từ này phát sinh do động từ relegere, dùng để diễn tả ý nghĩ hồi tưởng lại (trong tư duy) [repasser], để thừa hưởng, thụ nhiệm (một truyền thống)[recueillir], để đọc lại (một tác phẩm)[relire].
Như vậy, đối với dân La Mã (Romains), tôn giáo là một sự sùng đạo do lòng sợ hãi. Điều này thực sự đã phản ánh rõ rệt tôn chỉ, nguyên tắc xưa, với những lễ nghi tôn giáo cổ, nhắm kích động sự tĩnh tâm, và tinh thần nhập định, để nhồi sọ con người, làm cho mụ mẫm đi, làm cho tư tưởng con người phải luôn quay trở về với quá khứ, và phải qui phục trước mọi hành vi thiêng liêng hoá ông trời, những vị thần bất tử...Sự úy hãi ông trời trong lòng tất cả các tín đồ, dù tích cực hay tiêu cực, tu hành hay không, thánh kinh gọi là Craignants-Dieu, cho đến nay, tuy đã nhạt màu, song hãy còn tồn tại. Trong số đáng kể nhất có lẽ là tín đồ đạo Quakers, một giáo phái phát xuất từ đạo Cơ Đốc, xứng được mệnh danh là những kẻ run sợ trước Thượng Đế (lestrembleurs devant Dieu).
Nhưng một sự sợ hãi, dù bị ám ảnh hay do lòng tôn kính, vẫn không đủ để tạo nên một hệ thống tín ngưỡng và thực hành tín ngưỡng. Muốn trở nên một tôn giáo có qui củ, người ta cần phải thiết lập những mạng lưới liên hệ giữa các tín đồ, thắt chặt tình ái hữu giữa những đồng đạo trong cùng một cộng đồng, mà đạo Hồi gọi là Oumma, và đạo Thiên Chuá, hay Cơ Đốc, gọi là giáo khu hay giáo phận. Người Hy Lạp gọi là: Ecclésia, như một hội đồng giáo xứ. Sự kiện cụ thể này đã chứng minh rất hùng hồn cho chúng ta biết hai chữ tôn giáoreligio, gốc La Tinh, vốn bắt nguồn từ chữ religae, có nghĩa là relier, chỉ sự cột buộc, thắt chặt vào nhau, vẫn luôn luôn tiềm ẩn một năng lực cấu kết phi thường. Xét về mặt thần học, từ religio đã biểu diễn đích xác ý nghĩa ấy. Bởi trong thư ca, thánh Paul đã từng nhắc nhở:Chẳng khác nào chúng ta có nhiều bộ phận trong một cơ thể, chúng ta là một cơ thể của chúa Ki Tô(comme nous avons plusieurs membres dun seul corps, nous sommes un seul corps en Christ) [Épitre, Romains (12,14)].
 
BẢN CHẤT BẤT TƯƠNG DUNG
 
Tuy nhiên, chiếu nguyên tắc và chiếu trên các sự kiện lịch sử tôn giáo từ thượng cổ thời đại đến nay, ta thấy, khi tôn giáo (không phân biệt đạo nào) càng cấu kết chặt chẽ bao nhiêu thì càng gây thêm chia rẽ bấy nhiêu. Sự cấu kết của những kẻ cuồng tín đã đào nên những hố sâu giữa những người có đạo và những ngưòi không có đạo, giữa những kẻ tín ngưỡng với những người nghịch đạo, báng bổ tôn giáo (impies), giữa những kẻ cuồng đạo và những người không cuồng đạo. Thêm vào đó là những qui điều chặt chẽ về ẩm thực và may mặc, chế ra những kiểu, những cách trang phục, như áo cà sa, áo thụng, màu áo vàng (Phật Giáo Tiểu Thừa), nâu (PG Đại Thừa), đen (đạo Do Thái, và Thiên Chúa La Mã), trắng (đạo Hồi, và Cao Đài)..., hay cạo trọc đầu ( tăng, ni PG), hoặc để chừa 2 lọn tóc dài xõa xuống 2 bên tai, và kẹp cái bánh bèo trên đỉnh đầu (của mấy ông Rabbins, đạo sĩ Du Gìa, và các tín đồ người Do Thái) v.v... Các thứ đó đều có công dụng và phản dụng. Công dụng thì ai cũng thấy biết cả rồi. Nhưng về mặt phản tác dụng, có lẽ nhiều người, kể cả tín đồ, chẳng mấy quan tâm. Thế mà không ngờ chính nó đã khơi động sự tương phản, gây ấn tượng xung khắc, tạo ra mầm mống tư tưởng phân biệt, gây chia rẽ, trước hết ngay giữa các tôn giáo với nhau. Sự phân biệt và chia rẽ này từ đó biến thành loài vi khuẩn truyền nhiễm văn hoá (épidémie de culture) gieo rắc mối chia rẽ giữa các giới tín đồ, giữa tín đồ với những người ngoại đạo v.v...
Khi sự khác biệt đã tạo ra tư tưởng chia rẽ đến mức cực đoan, gây không khí căng thẳng, tuyệt đối không còn sống chung với nhau nổi nữa, thì con người chỉ còn có một giải pháp duy nhất là dùng võ khí và chiến tranh, để gọi là bảo vệ tự do tín ngưỡng, và tái thiết lập quyền hạn của cả đôi bên.
Sợi dây tôn giáo ví chẳng khác nào như sợi thừng buộc cái ách của một cỗ xe vào một con bò hay con ngựa, khi nó chặt quá thì phải mau lẹ tháo ra. Nhưng tiếc thay, người ta chỉ có thể tu chính một hiến pháp, cải thiện một điều luật, sửa đổi vài khoản trong một hợp đồng, kể cả hợp đồng phối ngẫu của đôi vợ chồng. Nhưng tuyệt đối không ai có thể thảo luận, điều đình, để làm bớt được bản chất bất dung hoà, bất bao dung, độc đoán, độc tài và độc tôn của tôn giáo. Màu đen là màu đen, màu vàng là màu vàng, màu nâu là màu nâu...Không cách nào pha trộn được!
Trong quá khứ lịch sử tôn giáo của nhân loại, ta thấy đã có nhiều cố gắng hoà giải tôn giáo, nhưng tất cả đều thảm bại. Vào khoảng năm 244, trước Thiên Chúa, ở Ấn Độ, vua Ashoka đã cố gắng triệu tập một đại hội đồng tăng lữ, để kết hợp các khuynh hướng bất đồng (giữa các thừa, như: Kim Cang Thừa, Tiểu Thừa, Đại Thừa...) đã xảy ra trong nội bộ Phật giáo. Nhưng kết quả thật là não nề. Lòng thiện chí và sự cố gắng cuả nhà vua càng khiến sự đối kháng giữa các thừa trở nên gay gắt, mãnh liệt hơn. Cuối cùng đại hội này đã đưa đến sự đoạn tuyệt dứt khoát giữa phái Tiểu Thừa (Nguyên Thủy/ Theravada) với những giáo đồ thuộc phái Đại Thừa (Mahâyâna).
Một bằng chứng khác, đáng quan tâm hơn, đã xảy ra vào năm 325 sau TC, tại La Mã (Rome). Hoàng Đế Constantin đã triệu tập một đại hội đồng, gọi là Concile de Nicée, khi vừa soạn thảo ra bản tín điều Credo, liền bị nhóm thiểu số, đệ tử của giáo sĩ Arius, phản đối dữ dội, phủ nhận hoàn toàn thiên tính (con ông trời) của chúa Ki Tô.
Thậm chí đến những ý nghĩ, dù chỉ có tính cách hoà giải, thoả hiệp, rất cần thiết đối với tất cả các phong trào nhằm thống nhất các giáo hội Ki Tô (oecuménisme), dường như đều bị coi như là một sai lầm, như một lăng nhục, sỉ mạ, gây tổn hại cho tôn giáo. Một bằng chứng cụ thể nhất mà hiện nay mỗi ngày vẫn đang liên tục xảy ra trước mắt nhân loại trên khắp điạ cầu, qua các màn ảnh truyền hình, là những cuộc bắn giết dã man giữa quân đội Do Thái (đạo Du Gìa) và những cuộc ôm bom tự sát của quân cảm tử Palestine (đạo Hồi) ngay trên mảnh đất, được coi là thánh địa, nơi chúa Ki Tô đã ra đời và chôn ở đó.
Suy cho cùng, nguồn gốc cuộc chiến tranh dai dẳng, đẫm máu ấy không ngoài niềm tin sắt đá và tính bất tương dung cố hữu của hai tôn giáo. Nhìn vào lịch sử, trên hai ngàn năm trước đây, cũng chính niềm tin ấy đã đưa đấng Jésus Christ, một thành viên ly khai đạo Du Già Do Thái (pharisien schismatique) đến cái chết đau đớn vô cùng thảm khốc. Trước khi quyết định hành hình, đóng đinh câu rút đấng Christ trên cây thập giá (Crucifixion), viên Thái Thú La Mã, Ponce Pilate (le procurateur de Judée), còn trả lời ngài bằng một câu hỏi đầy ý hoài nghi :Quest ce que la vérité?(Sự thật là cái gì?) (Jean 18,38).
Về sau, theo nhận định của một số nhà thần học về cái chết thảm khốc ấy của chúa Ki Tô, nếu ngay lúc bấy giờ, ngài chịu làm dịu bớt cường độ của đức tin, tức pha thêm chút nước vào rượu(mis de leau dans son vin), chắc ngài đã tránh khỏi được cái chết cay nghiệt. Nhưng, xét cho cùng về đức tin của tôn giáo, nếu lúc bấy giờ chúa Ki Tô đã làm như thế, thì ngày nay chúng ta đâu có cơ hội nào được chứng kiến hàng nửa triệu giáo sĩ, các vị chăn chiên Ki Tô giáo trên khắp thế giới, thỉnh thoảng lại tổ chức các cuộc thánh lễ ca ngợi sự hy sinh của ngài!
Về phần PG nói chung, tuy có tiếng ôn hòa, bất bạo động, nhưng thực chất vẫn bất tương dung, và độc tôn không kém Thiên Chúa Giáo và Hồi Giáo. Riêng PGVN, từ 1963 đến ngày nay (2002), lại càng tệ lậu hơn. Sau khi PG đã lật đổ được chế độ Ngô Đình Diệm, tuy mệnh danh là PGVN Thống Nhất, nhưng lại phân hóa thành nhiều nhóm như: Ấn Quang, VN Quốc Tự, Cổ Sơn Môn, PG Nguyên Thủy..., lúc nào cũng gầm ghè muốn ăn gan uống tiết lẫn nhau. Sau năm 1975, ở hải ngoại, đám giặc thầy chùa này vẫn tiếp tục dựng chiêu bài PGVN Thống Nhất, nhưng kỳ thực lại có đến 3 nhóm PG Thống Nhất: Thống nhất ở Âu Châu, thống nhất ở Úc châu , và ở Mỹ châu. Ngoài ra còn thêm nhóm PG Tăng Già Thế Giới của HT Thích Tâm Châu ở Canada, và nhóm của Thích Mãn Giác ở Mỹ v.v...
 
Nếu tôn giáo, một khi đã chia rẽ, đối chọi, tất sẽ trở nên một đại thảm họa vô lường cho cả tín đồ lẫn không phải tín đồ. Thậm chí ngay thánh địa (terre sainte), nhà thờ, niệm Phật đường, chùa chiền, thiền viện, am cốc... cũng biến ngay thành đấu trường của tất cả mọi sự phân chia, tranh chấp giữa các khuynh hướng nọ với khuynh hướng kia, giữa hệ phái này với hệ phái khác.
Bằng cớ hùng hồn nhất là vụ các phe Chính Thống Giáo, những giáo sĩ người Ạc Mê Ni (Armeniens), những thầy tu dòng thánh Phăng Xoa (Francois) đã tranh nhau ngôi đại giáo đường Nativité, ở Bethléem, nơi ra đời của Chúa. Kế đến là vụ các phe TCG La Mã, phe Chính Thống Giáo Hy Lạp, người Ạc Mê ni, người Si Ri (Syriens), người Cốp (dân Ai Cập theo đạo Gia Tô), và người Ê ti ô bi (Éthiopiens) đã đấu đá để tranh nhau ngôi mộ chúa Ki Tô (Saint Sépulcre), ở thánh địa Jérusalem. Cuộc đấu đá này gay cấn đến nỗi các phe phái tranh chấp kể trên đã phải trao chìa khoá cho một gia đình Hồi giáo cất giữ dùm!
Trước tệ trạng chia rẽ nội bộ và tranh chấp ác liệt như thế, những ai không biết rõ thực chất của tôn giáo sẽ chẳng khỏi ngạc nhiên, than trách các nhà tu hành sao đã vội quên lời dạy của thánh Paul chúng ta đều là một cơ thể của chúa!. Nhưng, nếu ai đã có dịp đọc qua lời tiên tri sau đây của chúa Ki Tô tất chỉ mỉm cười, và phải ca ngợi chúa quả thực là bậc cao nhân viễn kiến. Lời tiên tri của ngài từ trên 2000 năm trước đã linh nghiệm không sai một mảy may nào: Các ngươi nghĩ rằng ta đến để đem lại hoà bình cho thế gian? Không, mà là sự chia rẽ. Từ nay về sau, nếu trong một nhà có 5 người, chúng sẽ chia ra: Ba chống hai và hai chống ba (Pensez-vous que je sois venu apporter la paix à la terre?Non, plutôt la division. Désormais, sil y a cinq personnes dans une maison, elle seront divisées: Trois contre deux et deux contre trois), (Luc 13,51).
Nhưng nếu nhìn qua phía PGVN ở hải ngoại, ta thấy những vụ tranh cướp chùa chiền của bọn ác tăng, gian ni lại càng bẩn thỉu hơn nhiều. Bằng cớ hiển nhiên là những vụ tranh cướp đã diễn ra ở các chùa : Linh Sơn Tự Viện của Thích Huyền Vi, Trúc Lâm Thiền Viện của ni sư Mạn Đà La (ở Paris), vụ Như Điển, Từ Trí cướp niệm Phật đường Tâm Giác ở Munchen, cha con Từ Trí, Thiện Sơn mưu cướp đoạt chùa Pháp Hoa ở Marseille, Thích Hạnh Đạt mưu cướp chùa Long Vân ở Florida, Thích Mãn Giác cướp chùa Việt Nam ở Cali.v.v...
Như vậy, ta có thể kết luận, sự bất hoà và chia rẽ trong nội bộ các tôn giáo, và giữa tôn giáo nọ với tôn giáo kia, đều phát xuất từ bản chất của tôn giáo, từ lòng tham, sân, si của giới tu hành, và đã hiện hình ngay trong phúc âm, xuyên qua lời tiên tri kể trên của đấng Ki Tô.
Tóm lại, ngày nay thực tế đã khiến cho chúng ta thấy những hành động phản luân lý, phi tôn giáo và những lời rao giảng cuả một số các nhà tu hành (gồm chung Phật Giáo, TCG và Cơ Đốc giáo, Hồi giáo...) những chuyện huyễn hoặc, nghịch lý trong thánh kinh vô hình chung đã chẳng khác nào những viên đá nhọn, lởm chởm trên mặt đường, một chướng ngại cho sự tiến bước, giống như một hạt cát trong chiếc giày của con người trên đường viễn hành xa xôi thẳm thẳm vô cùng tận, để mong đạt được cứu cánh Niết Bàn hay Thiên Đường vĩnh cửu. Hơn nữa, cũng vì thế mà tôn giáo đã trở nên một chướng ngại cho sự canh tân, một đố kỵ đối với những khám phá mới về khoa học vũ trụ và không gian. Ngày xưa, thời Trung Cổ, tôn giáo có thể lạm dụng quyền lực độc đoán, dựng lên toà án giáo hình (Inquisition) để hành hạ tra tấn dã man cho đến chết các nhà thông thái như Giordano Bruno và Galilée... Nhưng ngày nay, dân trí đã sáng suốt hơn xưa rất nhiều, đã nhìn thấu chân tướng của tôn giáo, nên tôn giáo không còn khả năng tái diễn hành động bưng bít sự thực, và thọc gậy bánh xe tiến hoá nữa!
 
NHỮNG KHÁI NIỆM KHÁC NHAU VỀ ÔNG TRỜI CỦA TÔN GIÁO!
 
Tôn giáo quả thực là một vấn đề hết sức nhằng nhịt, rắc rối. Về phía quần chúng, tín đồ, mỗi cá nhân, từ kẻ quê mùa, thất học, đến kẻ trí thức khoa bảng, đều có một khái niệm tôn giáo khác nhau. Dù khác nhau về trình độ học vấn, nhưng khái niệm tôn giáo của những người ấy cũng chẳng ai hơn ai, chẳng ai chịu kém ai. Những khái niệm ấy lại còn thay đổi tùy từng xã hội, từng dân tộc, và nhất là tùy theo tín ngưỡng mà họ tôn thờ. Thí dụ cùng thờ Chúa, nhưng khái niệm về Chúa của người Mỹ khác với người Nga, người Pháp, hay người Ái Nhĩ Lan. Hoặc cùng thờ Phật, nhưng khái niệm về Phật của người Thái Lan khác với người VN và người Tàu, hay người Nhật. Chúng ta cũng đừng tưởng tất cả các dân tộc Ả Rập trong vùng Trung Đông đều theo đạo Hồi, và cùng chia sẻ một khái niệm tôn giáo. Ngay sau khi giáo chủ Mahomet vừa qua đời, đạo Hồi đã chia ra hai phái : Sunnite và Chiite, giết lẫn nhau...
Những khái niệm ấy chẳng khác nào những cái gien (gène) truyền thừa đời đời, kiếp kiếp, có lẽ đã bắt nguồn từ thượng cổ thời đại, bao nhiêu ngàn năm không ai xác định đúng được, cho đến ngày nay.
Xét trong kinh thánh của các tôn giáo, và tìm hiểu phong tục, tập quán của các dân tộc trên thế giới, ta thấy các nhân vật siêu linh, tức ông trời, do con người hình dung ra, hay có thực như các đấng : Thích Ca, Ki Tô, Mohammed (hay Mahomet), Moise v.v... cũng khác nhau vời vợi.
Theo sự vẽ vời của các tôn giáo: Nơi chỉ có một ông trời độc nhất, đóng vai thượng đẳng (suprême). Nơi có nhiều ông trời cùng hiện hữu một lúc. Trong số có ông lười biếng, mỗi tuần lễ, chỉ làm việc độc một ngày thứ Thư mà thôi. Khoẻ re ! Một vài chỗ, ông trời còn bị hoà nhập vào luôn với linh hồn của ông bà, tổ tiên đã qua đời. Riêng trong vài nước Phi Châu, người ta còn thấy có đến 2 ông trời, luôn luôn sánh đôi, nhưng khác nhau như 2 thái cực. Một ông vô cùng trừu tượng, siêu nhiên. Một ông khác lại cực kỳ dung tục, và hết sức tầm thường...
Chưa hết! Ngoài những ông trời bất tử trong quan niệm của nhiều tín đồ các đại tôn giáo, người ta còn thấy, trong thiên hạ cũng có những ông trời vẫn chết như thường. Thí dụ điển hình đáng kể nhất là: Abraham, Moise, David hay Salomon, trong đạo Du Gìa của dân Do Thái, đấng Jésus Christ trong đạo Gia Tô và Cơ Đốc của nhiều dân tộc Âu, Mỹ, đấng tiên tri Mohammed, thượng đế trong đạo Hồi cuả nhiều sắc dân Ả Rập, dân Nam Dương , Mã Lai, Phi, và Pakistan...Ngay cả đức Thích Ca Mâu Ni, người khai sáng đạo Phật, cũng đã không thoát khỏi vòng sinh tử ( nhưng không bị luân hồi, theo truyền thuyết), đã chết sau một bữa ăn thịt heo, bị ngộ độc, không khác thế nhân chút nào. Tuy nhiên, cái chết của các đấng siêu nhân ấy không phải là những cái chết tiệt. Những cái chết ấy chỉ xảy ra cho thân xác, song tinh thần và giáo lý của họ vẫn còn tồn tại mãi với thời gian, vượt cả không gian, chế ngự trong tâm hồn và tư tưởng của hàng triệu, hàng tỷ con người trên khắp mặt đất, xuyên suốt đời nọ đến đời kia bất tận, như một thứ vi khuẩn bệnh truyền nhiễm văn hoá (épidémie de culture). Đó gọi là sự bất tử !
Xen lẫn trong những ông trời cao siêu như trên, ta cũng còn tìm thấy trong tôn giáo, nhiều ông trời ở một vài nơi hết sức ngây thơ, ngu đần, ngớ ngẩn, đến mức đáng thương hại và rất buồn cười. Thí dụ như mấy ông trời ở Tây Bá Lợi Á (Sibérie), Tàu, VN, và ở Phi Châu v.v...Ở những nơi đó, người ta sùng kính ông trời dữ lắm. Hằng ngày, các cha cố , sư sãi mỗi mỗi đều kêu réo ông trời, van vái, cầu khấn, xì xụp lạy lục, coi ông ta như một bậc toàn tri, toàn năng, thừa khả năng phù hộ độ trì cho người lương thiện(chưa chắc, và chưa hẳn hầu hết!). Nhưng trong một vài trường hợp, họ lại xí gạt ông trời như ta xí gạt đứa con nít khờ khạo. Thí dụ, tại một vài bộ lạc Phi Châu, hằng năm, nhân những cuộc tế lễ trời đất, người dân có tín ngưỡng đã mang những cái mặt nạ lớn, cẩn khắc rất công phu, và sơn vẽ màu mè rất sặc sỡ loè loẹt để tham dự vào những cuộc lễ khấn vái trời đất, thần linh, tổ chức cực kỳ trang nghiêm, đầy vẻ huyền bí. Nhưng khi cuộc lễ vừa tàn, họ liền thẳng tay quẳng ngay những cái mặt nạ đó vào một chỗ xó xỉnh dơ bẩn nào đấy, chẳng khác nào những đứa con nít đã chán món đồ chơi của nó. Trò này Phật Giáo Tây Tạng cũng có!
Ở Tây Bá Lợi Á, khi cúng tế trời đất, để cầu xin một điều gì quan trọng, các đạo sĩ Sa Man (Chaman) [một đạo thường chữa bệnh bằng ma thuật tôn giáo, bành trướng ở một số bộ lạc trong vùng Tây Bá Lợi Á (Sybérie), Mông Cổ và Bắc Mỹ] thường dùng lối nói ẩn dụ (langage métaphorique), để tránh sự dò la, phá hoại của những ông trời hay thần linh độc hại khác lén nghe được. Như vậy, ngụ ý trong số ông trời toàn năng, đầy phép lạ kia vẫn có những ông Thiện, ông Ác. Lắm ông tối dạ đến độ không hiểu nổi lối nói ẩn dụ của họ!
Riêng giống dân Haiti, ở Thái Bình Dương, còn có tục chôn thân nhân chết với một cây kim không có lỗ với một cuộn chỉ thật dài. Người dân Haiti cho rằng: Trong cuộc đời, người chết tránh sao khỏi làm những điều có thể khiến ông trời, trong cõi vô hình, đi tìm xác chết ấy, để trừng phạt. Khi ông trời đến, thấy có cây kim và cuộn chỉ, cứ mải mê xỏ chỉ vào lỗ trôn kim. Xỏ hoài không được (vì trôn kim đâu có lỗ mà xỏ!), ông ta cứ ở đó tiếp tục xỏ mãi cho đến khi quên bẵng mất trách vụ của mình...Thế là xác chết thoát nạn! Tục này cho ta thấy, trong tâm thức dân Haiti, tuy trời đất qủi thần, là những đấng toàn năng, toàn tri, nhưng vẫn dễ dàng bị xí gạt cách giễu cợt như thường!
 
NHỮNG KHẮC KHOẢI HOÀI NGHI
 
Qua một số dữ kiện tôn giáo đã nêu trên, ai cũng nhận thấy, trong các bộ thánh kinh quan trọng của đại đa số nhân loại trên mặt điạ cầu này, chứa đầy những yếu tố ngây ngô, nghịch đảo, mâu thuẫn nhau kịch liệt, cùng với những dữ kiện hoang đường cực kỳ phi lý...Thậm chí đến cả những lời giảng dạy thánh kinh cũng đầy tính chất huyễn hoặc, sai hẳn sự thực hằng ngày thường xảy ra sờ sờ trước mắt, như:
- Ông trời của tôn giáo nào cũng đều được tôn vinh là đấng toàn năng, toàn tri, và hiện hữu cùng khắp. Nhưng thực sự, ông không có một phương tiện nào để thấy biết những gì đang xảy ra trên thế giới. Ông ta hoàn toàn bất lực, và đã chẳng làm nên trò trống gì, ngay cả đến việc ảnh hưởng chút đỉnh vào những vấn đề đang diễn ra trong đời sống nhân loại cũng không tuốt! Mỗi khi có ai tin tưởng, nghĩ đến ông, gặp cơn nguy khốn khấn vái ông, ông liền dông mất!
- Người ta dạy tín đồ rằng: Ông trời luôn luôn theo dõi con người, và thấy biết hết mọi việc mỗi người làm trên thế gian này. Nhưng thực ra ông ta đã chẳng thấy gì, và cũng chẳng kiểm soát nổi ai!
- Ngược lại, theo tôi, nếu quả thực ông trời của các tôn giáo đều đúng như những lời rao giảng trong thánh kinh, chắc chắn ông ấy phải trị tội chúng ta đích đáng lắm. Vì chỉ khi nào chúng ta lâm cảnh hiểm nghèo, hay gặp tai họa thảm khốc, đau chân mới há họng, kêu cứu đến ông, lạy lục ông, đến chùa nhờ bọn sư hổ mang dâng lễ vật hối lộ ông. Khi đã qua sông rồi là đấm buồi vào sóng ngay. Loài người, thực ra, đúng là phường ăn cháo đá bát, lừa đảo, phản phúc vô thường. Ông trời đã sanh ra chúng mà sao lại không biết chúng tí gì như thế nhỉ ?!
 
Từ những phi lý ấy, đôi khi trong lòng chúng ta không khỏi dấy lên một số câu hỏi thắc mắc sau đây:
* Tại sao các tôn giáo đã tồn tại khắp nơi ?
* Tại sao các tôn giáo lại có nhiều hình thức, nhiều loại? Những loại tôn giáo ấy có chung một điểm đồng nhất nào không?
* Tại sao tôn giáo lại quan trọng như thế đối với loài người?
* Tại sao các tôn giáo phải bày ra những nghi lễ phùng xoè, rườm rà, lỉnh kỉnh, như đã thấy?
* Tại sao các tôn giáo phải cần có các chuyên viên(spécialistes) tụng đọc kinh điển?
* Tại sao tôn giáo lại mang tính chất có vẻ như hiện thân của chân lý?
* Tại sao cần phải có những giáo đường (nhà thờ, chùa, mosqué (đạo Hồi), synagogue (đạo Do Thái) ?
* Tại sao tôn giáo lại có khả năng kích động mãnh liệt đến độ đã xua đẩy được các tín đồ hăng hái xông vào những cuộc chém giết nhau cực kỳ dã man, vô nhân đạo, gọi là thánh chiến ?
* Tại sao tôn giáo mang bản chất bất khoan dung và rất mực bạo tàn? Thậm chí đôi khi tôn giáo còn đẩy tín đồ vào con đường mù quáng tự sát dưới danh nghĩa anh hùng, tử vì đạo, như những tín đồ đạo Hồi ở Palestine, ở Bắc Ái Nhĩ Lan, ở Libanon, và ở Việt Nam (PG thống nhất)...?
 
Tóm lại, trong trời đất này, thực chẳng có một cơ chế nào, một tổ chức gì, hay một chủ thuyết nào đầy rẫy nghi vấn nghiêm trọng, thiết thân hằng ngày tới sinh mạng con người đến như thế, mà vẫn được tuyệt đại đa số nhân loại thuần phục, tin tưởng!
Đây là một hiện tượng thần linh kỳ bí, một phép phù thủy thư ếm, hay một sự mù quáng truyền nhiễm (épidémie) của nhân loại, giống như bệnh sốt rét rừng (paludisme) ở Phi Châu, sinh ra bởi giống muỗi mang vi khuẩn Plasmodium, hoặc nói cho rõ hơn, như vi khuẩn truyền nhiễm bệnh AIDS (SIDA)?
 
TÔN GIÁO LÀ GÌ? DO ĐÂU MÀ RA?
 
Đến đây, thiết tưởng không ai có thể phủ nhận được một sự thật đã quá hiển nhiên: Con người tạo ra ông trời và tôn giáo. Các nhà lãnh đạo tôn giáo, các giới tu sĩ (kể chung các đạo) đóng vai trò trung gian nhắm đối tác là tâm thần con người. Từ hàng ngàn năm trước, khi trí não con người còn thô sơ, chất phác, các vị khai sáng tôn giáo đã biết dùng các thủ thuật tâm lý để tác động tâm thần con người, tạo nên sự sợ hãi, hoặc khơi động tâm trạng sợ hãi vốn tiềm ẩn sâu kín trong lòng mỗi người trước những hiện tượng thiên nhiên kỳ bí (như: sấm sét, bão lụt, hạn hán, núi lửa...), trước các loài ác thú, hoặc những nỗi đau đớn tinh thần hay thể xác bịnh hoạn v.v...để qui vào một mối tin tưởng, tôn kính, và cầu xin sự che chở, giúp đỡ hay chữa trị cuả một đấng siêu nhân nào đó, được đặt tên là ông Trời.
Tư tưởng và tâm thần con người vốn rất nhạy cảm (hyper-sensible, hyper détection), rất dễ bị ảnh hưởng của các thủ thuật nhồi sọ về những điều cao siêu, huyền bí, mà tự thân họ không sao lý giải được.
Khi các nhà khai sáng tôn giáo biên soạn kinh thánh, qui định các tín điều, bày đặt ra ông trời toàn năng, toàn tri và hiện hữu cùng khắp, tức thị đã đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của con người, khiến họ dốc lòng qui phục, tin tưởng ngay. Sự tin tưởng này truyền tử lưu tôn, theo thời gian, đóng khối trong tiềm thức của con người, biến thành đức tin khó lay chuyển. Vậy, bây giờ muốn tìm hiểu niềm tin và tôn giáo, thiết tưởng chúng ta cần phải thâm cứu kỹ càng, đào sâu vào tận nguồn gốc của nó.
Ở đây, nói đến nguồn gốc tôn giáo không phải là bới tìm trong đống sử sách phủ đầy bụi bặm của thời gian trong các thư khố hay trong các đại giáo đường thời cổ đại, để tìm xem tôn giáo đã phát sinh ở đâu, xứ nào, vào thời gian nào, mà phải truy tầm ngay trong đáy tư tưởng và trong tâm lý của loài người, từ thời cổ đại đến bây giờ. Vì chính tâm lý và tư tưởng của loài người mới là cái ổ noãn sào đã cưu mang và nuôi dưỡng bào thai tôn giáo cho đến khi ra đời.
Trong phạm trù tư tưởng và tâm lý, ta thấy, trước hết tôn giáo là một lời giải thích (explication), một sự trợ lực tinh thần (réconfort), xây dựng trật tự xã hội (fonder ordre social). Nhưng, đồng thời nó cũng là một biểu hiện về ảo tưởng (illusion) của con người.
 
* Tôn giáo là sự giải thích.-  Con người đã tạo ra tôn giáo cốt để giải thích nguồn gốc của vạn vật, những hiện tượng siêu nhiên kỳ bí, những từng trải huyễn hoặc như: giấc mộng, linh tính (prémonition).
Nguyên nhân nào đã tạo nên mưa nắng, gió bão, cuồng phong khủng khiếp, sấm chớp đùng đùng, những trận lụt lội kinh hoàng, hay những năm hạn hán, cây cỏ xác xơ, con người và vạn vật đều chết khô la liệt ? Động lực nào đã đẩy nổi mặt trời nóng bỏng chuyển dịch từ từ trên không trung cao tít tắp? Ban đêm, những vì sao trên trời nhấp nháy như đang bận rộn hoạt động không ngừng. Thỉnh thoảng lại có những ngôi sao xẹt ngang, rồi tắt ngấm. Nguyên nhân nào?
Để giải thích những hiện tượng thiên nhiên đó, các tôn giáo tạo ra ông trời và các vị thần linh đang sống trên cõi vô hình. Trong huyền thoại La Mã còn ghi lời giải thích tiếng sấm là những nhát búa giáng xuống của thần Vulcain. Người VN gọi là ông Thiên Lôi, và cái búa gọi làThiên Lôi phủ!
 
Để giải thích về những điềm, hay giấc mộng, tôn giáo cho rằng mỗi con người đều có một linh hồn, nhập chung vào trong cái xác của mình. Khi ngủ say chẳng khác nào khi chết, linh hồn là một thực thể thoát xác ra ngoài, đi ngao du năm châu bốn biển, có khi gặp lại bà con, hay những chuyện linh tinh. Đôi khi linh hồn của ông bà, tổ tiên, hiện về báo điềm, báo mộng cho biết trước chuyện nọ chuyện kia v.v...Theo nhận xét của riêng tôi, dường như tuyệt đại đa số con người trong các xã hội văn minh, có tín ngưỡng hay không, đều đã tỏ ra thụ động trước lối giải thích mơ hồ này của các tôn giáo. Nhưng không ngờ, trong khi đó, tại một chốn thâm sơn cùng cốc kia, ở quần đảo Mã Lai, lại có một bộ lạc sơ khai, gọi là Senois, đã biết tìm cách chế ngự các giấc mộng, và biến nó thành một bài học ích lợi thực tế trong việc đối nhân xử thế hằng ngày. Vào khoảng thập niên 70, hai nhà dân tộc học (ethnologue) người Mỹ đã khám phá ra bộä lạc Senois, và đặt tên cho họ là dân tộc của mộng mơ (le peuple du rêve). Bởi vì người dân trong bộ lạc ấy đã tổ chức cuộc sống chủ yếu dựa trên các giấc chiêm bao của họ. Mỗi buổi sáng, trong bữa điểm tâm, ngồi chung quanh ngọn lửa, họ thay phiên nhau kể lại giấc mơ của họ đêm qua. Nếu người nào mơ thấy làm hại ai, thì hôm đó phải tìm cách dâng một món quà cho người bị thiệt hại đó. Nếu mơ thấy đã đánh ai, thì phải tìm đến người đó tặng quà, đồng thời ngỏ lời xin lỗi. Nếu một đứa bé mơ thấy đã bị một con cọp trong rừng rượt chạy trối chết; lập tức mọi người liền xúm vào thúc đẩy đứa bé đó phải cố tìm lại cho bằng được con cọp đó, đánh nhau với nó, và giết chết nó trong giấc mơ. Những người lão thành, giàu kinh nghiệm đánh nhau với cọp trong bộ lạc còn chỉ vẽ cho nó phải làm cách nào để hạ cho kỳ được một con cọp. Nếu chẳng may đứa bé đó không giết được con cọp ấy trong giấc mơ, cả bộ lạc đều xúm vào quở mắng nó.
Trong giấc mơ, nếu có một người nam hay nữ nào đã mơ thấy giao cấu với người yêu hay một đối tác nào đó trong bộ lạc mà mình đã thầm yêu trộm nhớ, thì sự giao cấu trong giấc mơ ấy phải đạt cho kỳ được trạng thái cực dâm, hoàn toàn sướng khoái. Rồi hôm sau, người có giấc mơ ấy phải tìm một lễ vật hay một món quà tặng đến biếu cho người yêu trong mộng của mình. Nếu trong giấc mơ đã thấy ai là kẻ thù của mình, hôm sau người nằm mơ phải tìm đến kẻ thù trong mộng để thuyết phục, bày tỏ thiện cảm, và xin hoá giải mọi hận thù để trở thành đôi bạn thân vĩnh viễn.
Trong số tất cả các giấc mơ, dân Senois chỉ qúi nhất có giấc mơ được bay bổng trong không trung. Một đứa trẻ kể chuyện đêm qua đã mơ thấy mình bay lơ lửng trên trời, ngay hôm đó nó sẽ được mọi người đem đến tặng vô số phẩm vật, và người ta còn kể cho nó nghe làm cách nào để có thể mơ thấy mình bay thật xa đến các vùng đất xa xôi khác, để đem về thật nhiều lễ vật, tăng phẩm của xứ người. Ấy , xin các bạn chớ vội bịt miệng cười thầm, chê là mộng mị dị đoan nhé. Ngược lại đâý! Theo sự nghiên cứu của các nhà mộng học (onirologue), trong giấc mộng con người đã trở thành đấng toàn năng (omnipotent) chẳng thua gì thượng đế. Trong một cuộc thử nghiệm, người ta thấy những cuộc mộng bay trong không gian là chuyện có thể thực hiện được, nhưng cần phải trải qua một cuộc tập luyện công phu khá lâu dài. Thời gian luyện tập để có thể ngủ mơ thấy mình bay trong mộng, đối với đứa trẻ chỉ mất khoảng độ 5 tuần lễ liên tục. Đối với người lớn có khi cần phải mất đến hàng mấy tháng trời. Vậy, bạn có muốn tập không?
Tóm lại, với cách sống bằng giấc mơ như thế, từ bao lâu nay dân Senois đã sống cuộc đời hoàn toàn an lành, thoải mái, không tham vọng chiến đấu tranh cướp, không bạo động và không một ai bị một chứng bịnh tâm thần nào. Hằng ngày họ chỉ kiếm vật thực vừa đủ sống trong hạnh phúc. Ngoài ra, ta còn thấy, dân Senois đã biết chuyển hoá những giấc mộng huyễn hoặc của họ thành nhiều bài học đối nhân xử thế rất giá trị, và cao quí hơn cả những bài học trong đời sống thực tại hằng ngày.