Trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, sau hai chị em bà Trưng Trắc,
Trưng Nhị (năm 40) đến bà Triệu Thị Trinh (năm 248) lại thêm một lần nữa cho
thấy phẩm chất tài năng của những người con xuất sắc đă làm vẻ vang cho ṇi
giống. Đây chỉ mới nói riêng về phái nữ.
Bà là em ông Triệu Quốc Đạt, người đất Trung Sơn thuộc quận Cửu Chân (nay
là tỉnh Thanh Hóa), sống ở kỷ thuộc Ngô, cách đây 1747 năm (tính đến năm 1995).
Khi c̣n nhỏ, bà có tên là Ẩu. Tên ấy có thể từ lúc sơ sinh bà đă hứa hẹn
một giai nhân sau này, nên cha mẹ đặt thế để trời đất khỏi "bắt" đi chăng? Cũng
có thể, do lúc c̣n nhỏ bà đùa nghịch như con trai, lại bướng bỉnh hay gây gỗ và
đă đánh hỏng nhiều đồ vật trong nhà? Nhưng cũng có thể, chỉ đơn giản là cha mẹ
thuận miệng mà gọi, chứ chẳng có hàm ư ǵ.
Cho dù thế nào th́ khi lớn lên, bà cũng đă là một trang giai nhân thực thụ.
Sắc đẹp của bà không phải là vẻ lộng lẫy yêu kiều và dáng điệu thiết tha yểu điệu
của những cung tần mỹ nữ ở nơi cung vua phủ chúa, mà là cái đẹp khỏe mạnh, phóng
khoáng của quê hương đồng nội, của đời sống nơi thôn dă.
Trên gương mặt bà, tuy cũng là mắt phượng mày châu, nhưng sống mũi, khóe
miệng lại toát lên vẻ cương nghị, quả cảm. C̣n thân h́nh bà th́ cao lớn, nở nang
với đôi chân và đôi tay dài. Cáùc sách vở thời trước ghi bà có vú dài ba thước
chắc là đă nhấn mạnh đến vẻ đẹp nữ tính theo quan niệm của đương thời. Toàn bôï
con người bà chứa đựng một nguồn sinh lực thật dồi dào và một phong thái hiên
ngang đầy uy lực.
Là con một vị hào trưởng tiếng tăm lừng lẫy trong vùng, nên từ nhỏ bà được
luyện tập các môn vơ nghệ. Càng lớn lên, thiên hướng "con nhà vơ" ở bà lại càng
lộ rơ. Bà rất tinh thông các cách bài binh bố trận và tài sử dụng cung kiếm cũng
thực hơn người. Tính t́nh của bà th́ cũng vẫn như xưa: ngang tàng và đầy khí
phách, làm cho ngay cả đám mày râu cũng phải kính nể.
Người anh Triệu Quốc Đạt của bà cũng là một người có tài xuất chúng, lại có
đức độ và chí khí hơn người. Ông giao du rất rôïng. Bạn bè và người tâm phúc v́
thế mà cũng rất đông. Bốn người bạn là Vương Thiện. Lănh Long, Bao Thúc, và Tốn
Thận, đều là nhhững bậc kỳ tài và có đảm lược.
Khi hai anh em lớn lên th́ cha mẹ già yếu rồi nối nhau, lần lượt qua đời.
Người anh lấy vợ, nhưng phải cái chị dâu tính t́nh cũng không tốt, vừa tầm thường
nhỏ nhen lại hay đanh đá cá cầy. Tính t́nh ấy ở cùng nhà với Triệu Thị Trinh th́
khác nào như nước với lửa. Một hôm, hai chị em xô xát, người chị dâu cậy thế,
vừa chửi bới vừa xông vào đánh trước, khiến bà tức giận buộc phải ra đ̣n. Nào
ngờ miếng đ̣n của bà trúng ngay chỗ hiểm, làm người chị dâu lăn quay ra chết.
May mà lúc ấy không có ai chứng kiến.
Khi người anh đi thăm bạn bè trở về nhà, thấy sự thể như thế, lúc đầu cũng
vô cùng tức giận. Bà cứ thực sự nói lại, nên về sau người anh cũng thấy nguôi
ngoai. Vả lại, có làm to chuyện này ra th́ cũng mang lại những điều bất lợi. Vừa
mang tiếng với làng nước, bạn bè, vừa làm miếng mồi để quan trên thừa dịp đục
khoét. Thời bấy giờ, dân chúng đang rên xiết dưới ách ngoại bang, đi thưa kiện
chỉ là tự chuốc thêm lấy tai vạ.
Hai anh em t́m cách thu xếp việc này cho êm thấm, tuy vậy trong thâm tâm người
anh vẫn có sự bực bội. Họ chia của nả, rồi người em làm nhà đi ở nơi khác. Mặc
dù không ở cùng nhà, nhưng về sau, anh em vẫn thường qua lại thăm hỏi nhau. Đến
năm hai mươi tuổi, người em vẫn chưa lấy chồng.
Và như đă nói, cả hai anh em đều là những người phóng khoáng, thích giao du
rộng. Cũng như người anh, tân khách trong nhà người em có khi đông tới hàng
ngh́n, mà đều là những kẻ sĩ tráng kiện nhất thời. Có lần người anh khuyên nhủ
người em là đà bà con gái không nên giao du nhiều và hào phóng đến như vậy, nhưng
đă nhận được câu trả lời:
- Người ta sống trong cơi trần thế, từ lúc thanh xuân đến khi tuổi già, ngoảnh
đi ngoảnh lại cũng chỉ là phút chốc so với đất trời, vậy chẳng lẽ không làm điều
ǵ để chứng tỏ rằng ḿnh sống cho đáng sống hay sao?
Người anh lấy làm ngạc nhiên:
- Em nói thế, chưa hiểu rơ ư là thế nào?
Người em đáp:
- Em chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, chém cá ḱnh lớn ơ ûngoài biển Đông, quét
sạch ngoại bang, cứu dân ra khỏi cảnh lầm than, chứ chẳng muốn khom lưng cúi đầu
làm tỳ thiếp cho người ta đâu.
Người anh cả cười:
- Khá lắm!
Thế là từ đấy hai anh em ra sức tập hợp, tổ chức lực lượng, chuẩn bị khởi
nghĩa.
Hồi ấy, vào khoảng năm Mậu Th́n, niên hiệu Vĩnh An đời Ngô (248) nỗi khổ
nhục của dân ta dưới ách cai trị của quan lại phương Bắc đă đến mức cùng cực.
Sưu cao, thuế nặng lại thêm phu phen, tạp dịch nhiều bề, khiến cho dân chúng
không biết trông cậy vào đâu mà sống. Người các thôn ấp phải đi phiêu bạt các
nơi ...
Mỗi khi có ai mới đến trang trại của ḿnh, đều được hai anh em Triệu Quốc
Đạt, Triệu Thị Trinh tiếp đăi ân cần, chu đáo. V́ vậy, tiếng lành đồn xa, chỉ
trong ṿng mấy tháng, hai anh em đă tập hợp được một lực lượng rất lớn, đến mấy
ngh́n người. T́nh h́nh trong nước lúc bấy giờ cũng bắt đầu có rối loạn.
Thời cơ khởi nghĩa đă đến! Cả bốn người bạn đều xúm vào khuyên, nhưng Triệu
Quốc Đạt vẫn c̣n phân vân do dự:
- Quân Ngô c̣n rất mạnh, lại luôn luôn thao diễn, nhuệ khí tăng nhiều. Quân
ta mới tập hợp lại, chưa tập luyện mấy, nhưng chưa thể đánh ngay được. Chi bằng
ta hăy đợi thêm, đến lúc chỉ cần đánh một trận mà thành th́ hơn.
Triệu Thị Trinh đứng dậy nói:
-Anh chớ nên lo quân ta chưa mạnh. Bây giờ chính là lúc ta nên dựng cờ khởi
nghĩa. Các nơi nghe tiếng ắt sẽ kéo thêm về, lo ǵ không đủ sức chống nhau với
giặc? Lúc đầu ta hăy đánh vào những chỗ mà giặc sơ hở, không pḥng bị, về sau ta
sẽ đánh lớn hơn.
Thấy lời bàn hợp lư, Triệu Quốc Đạt đă hết băn khoăn. Sau, quả nhiên đúng
như lời Triệu Thị Trinh nói, chỉ trong ṿng một tuần (10 ngày) mà quân số đă lên
đến hàng vạn. Triệu Thị Trinh lĩnh ấn tiên phong đi đánh một trận mở đầu hoàn
toàn thắng lợi.
Không ngờ, giữa lúc quân ta khí thế đang lên, lực lượng đang mạnh, th́
Triệu Quốc Đạt bị cảm mạo, rồi đột ngột qua đời. Mọi người, từ quân lính đến tướng
sĩ, đều thấy Triệu Thị Trinh là người có tài đảm lược, lại tinh thông các môn vơ
nghệ, nên đă tôn ngay lên làm chủ tướng, thay Triệu Quốc Đạt. Ngày làm lễ an
táng Triệu Quốc Đạt cũng là ngày Triệu Thị Trinh làm lễ đăng quang. Trước đông
đủ tướng sĩ và quân lính, bà dơng dạc tuyên bố:
- Các ông thấy anh ta mất đă không hiềm ta là gái mà lập nên làm chủ tướng.
Vậy ta cũng gắng sức để đáp lại ḷng tin của mọi người. Bây giờ ta có mệnh lệnh
trọng yếu, ai nghe theo th́ được trọng thưởng, ai trái lệnh sẽ bị nghiêm trị!
Sau lời mở đầu có tính chất nghiêm huấn ấy, bà lại tiếp tục ứng khẩu nói to
những điều luật lệ và quy định ở trong quân ngũ, về hành binh cũng như về hạ
trại, về chiến đấu cũng như lúc nghỉ ngơi, về quan hệ giữa tướng sĩ và giữa binh
lính, giữa binh lính với thường dân ...
Lời bà vang lên sang sảng. Ba quân hàng ngũ chỉnh tề, lặng im phăng phắc.
Mọi người đều nghe rơ từng lời, từng mệnh lệnh mà bà phát ra. Ai cũng thầm cảm
phục và ghi nhớ kỹ trong ḷng.
Từ đó, quân ta thế mạnh như chẻ tre, đánh tới đâu quân giặc tan tành tới
đó. Nhiều thành tŕ bị hạ. Quân giặc phải co cụm lại ở những nơi trọng yếu nhất.
Mỗi khi xuất trận, bà thường cưỡi trên ḿnh voi, nai nịt gọn gàng, tay cầm kiếm
sắc. Bà thật uy nghi, lẫm liệt, khiến cho quân Ngô, chỉ vừa trông thấy, đă bạt
vía kinh hồn, không c̣n dám chống cự. Thời ấy có câu nói c̣n lưu truyền, rằng:
- Ngang con mắt nh́n cọp th́ dễ, e rằng hướng lên mà nh́n bà Vương, th́
thực là khó.
Lại có cả bài hát trong quân lính và dân chúng như sau:
Bà nữ tướng xinh đẹp
Tiếng tăm chấn động phong trần
Làm bạt vía quân Ngô
Sắc đẹp lại xúc động ḷng người.
Quả thực, tài năng và sắc đẹp của bà đă làm mọi người vừa mến yêu vừa cảm phục.
Dân chúng th́ hết ḷng chăm lo tiếp tế lương thực thực phẩm, c̣n quân sĩ th́ hết
ḷng xong pha chiến đấu nơi giữa trận tiền..
Bảy tháng sau, tin ở phương Nam có bà nữ tướng tài giỏi làm cho quân Ngô
đại bại, đă bay về tận Kinh đô phương Bắc. Vua Ngô vô cùng tức giận, sai Đốc
quân đô úy Hành Dương là Lục Dận sang làm Thứ sử Giao châu, kiêm chức Hiệu úy.
Dận dẫn quân tiếp viện ùn ùn kéo sang.
Cho rằng một người đàn bà th́ có nghĩa lư ǵ mà quân Ngô phải sợ, nên Lục
Dận biếm truất tất cả các quan thứ mục cũ, rồi tự ḿnh chỉnh đốn quân đội, định
ngày cất đại binh. Nào ngờ, ngay trận đầu giao chiến, quân Ngô đă thất bại.
Trong một ngày, ba lần xung kích th́ cả ba lần quân Ngô đều phải rút lui.
Thế rồi ṛng ră năm sáu tháng sau, hai bên đối trận, giáp chiến có đến hơn
bảy chục lần, mà cũng không phân thắng bại. Cuối cùng quân Ngô núng thế, phải
rút quân vào trong thành, không dám giao chiến. Quân ta cũng đều nhiều phen công
phá, nhưng v́ cao hào sau, quân giặc lại hết sức cố thủ, nên cũng chưa hạ được
thành.
Th́ ra Lục Dận cũng chẳng hơn ǵ kẻ tiền nhiệm của y. Lo sợ bị vua Ngô bắt
tội nên Dận suy nghĩ ngày đêm. Cuối cùng, y đă t́m ra được một kế. Ấy là kế cho
một vài tên lính nhanh nhẹn, thừa dịp đêm tối, lẻn ra ngoài thành để ḍ la tin
tức của đối phương. Mấy ngày sau, lính do thám về báo cho Dận biết: Bà Vương tuy
có tài chỉ huy, có sức địch lại muôn người nhưng lại không chịu sự tinh khiết,
rất sợ những vạt dơ bẩn và những thân h́nh trần truồng. Mỗi khi nh́n thấy th́ bà
bịt mũi che mặt, nên không thể chiến đấu được ...
Dận xiết bao mừng rỡ, nở mặt nở mày, bèn xuống lệnh cho quân lính, tướng sĩ
chuẩn bị. Mà cách chuẩn bị cũng thực bỉ tiện, xưa nay chưa từng thấy bao giờ.
Mỗi một tướng sĩ và quân lính, sẽmột tay cầm vũ khí, c̣n tay kia th́ cầm đoạn
ống tre trong đựng phân và nước tiểu; quần áo, mũ măng, tất cả đều lột lại, để ở
nhà.
Đúng ngày đối trận, Lục Dận sai mở cửa thành, rồi cứ tồng ngồng như thế,
với một tay cầm ống đựng phân và nước tiểu, quân Ngô ồ ạt xông ra. Quân ta đều
trố mắt ngạc nhiên, nhưng vẫn chuẩn bị xông vào giáp chiến. Chợt mọi người thấy
phía quân Ngô, tất cả vừa gào thét, vừa vung lên những ống tre dài. Lập tức một
mùi hôi thối nồng nặc xông lên, làm cho phía trận quân ta bối rối, v́ ai nấy
cũng lấy tay bịt mũi. Mọi người nh́n lên vị chủ tướng, chợt thấy bà cũng lấy tay
bịt mũi như mọi người, và quay mặt đi hướng khác.
Nhanh như chớp, quân Ngô vừa vung những đoạn ống tre, vừa múa vũ khí xông
vào quân ta. Bà Vương cho quay đầu voi chạy về, không giáp chiến nữa. Quân sĩ
cũng chạy theo bà, hàng ngũ tán loạn. Quân Ngô thừa thắng, tràn lên như nước vỡ
bờ. Quân ta, số bị chết nhiều vô kể, số c̣n lại cũng tan tác như ngựa lạc bầy.
Bà Vương chạy được một hồi th́ thấy phía trước đường tắc, phía sau quân Ngô đang
ùn ùn lên bao vây. Thanh gươm vẫn đang cầm trên tay, bà trở mũi, rồi lấy sức đâm
thẳng vào ngực ḿnh.
Năm ấy, bà Vươngvừa tṛn hai mươi ba tuổi. Tính từ lúc khởi sựn đến nay,
vừa đủ ba năm. Cuộc khởi nghĩa thất bại. Đất nươc ta lại bị nhà Ngô cai trị.
Sau trận thắng ấy, quân Ngô bị ốm liểng xiểng, cứ như có một nạn dịch lớn
đă xảy ra vậy. Chắc là do chúng bị ngửi quá nhiều mùi phân và nước tiểu của
chúng trong lúc giao trận? Lại nữa, hàng vạn tên tồng ngồng như thế, hễ bắt được
đàn bà con gái, bất kẻ là lính hay dân thường, chúng cũng đều thay nhau hăm
hiếp, th́ thử hỏi, trong t́nh trạng mệt nhọc và bẩn thỉu như vậy, làm sao chúng
tránh khỏi bệnh tật được?
Ấy thế mà tên Lục Dận gian hiểm, một mặt vừa cho thuốc chữa, mặt khác sai
thợ đẽo đến mấy trăm cái ngọc hành, treo la liệt ở khắp nơi, để trừ yểm! Dận
phao tin lên rằng, đêm y nằm môïng thấy bà Vương hiện về chửi mắng, nên phải làm
như vậy để đối phó. Thật là lố bịch và bỉ ổi hết chỗ nói, chưa từng thấy ở khắp
cổ kim đông tây!
Bà Vương mất đi nhưng tiếng thơm c̣n để lại măi đến muôn đời. Các thế hệ
người Việt đều kính phục và hết ḷng tiếc thương một đời tài sắc và khí phách
hiên ngang, lẫy lừng của Bà. Đền thờ Bà mọc lên ở khắp nơi. Các triều đại phong
kiến trước đây đều có sắc thượng phong với những mỹ tự cao quư nhất: Anh Liệt,
Hùng Tài. Vĩ Tích, Anh Mẫn, Trinh Nhất. Đến thời hiện tại, nhiều trường học,
đường phố ... cũng đă mang tên Bà. |