Lư Ông Trọng là người Việt đầu tiên hiển đạt tại nước ngoài (Trung Hoa), được
vua nước ấy nể trọng.
Ông người xă Thụy Hương, huyện Từ Liêm, ngoại thành Hà Nội ngày nay. Lúc
nhỏ có tên là Lư Thân.
Tương truyền lúc c̣n sơ sinh ông đă rất to lớn, hơn hẳn các trẻ em b́nh thường.
Rồi đến tuổi trưởng thành, cao tới 2 trượng 3 thước, lại có sức khỏe b́nh thường.
Ông hay giúp đỡ mọi người, nên được nhiều kính nể. Đặc biệt khi ông giết chết
con giải hay ăn thịt người ở khúc sông Cái chảy qua làng, th́ lại càng được mọi
người hết ḷng kính nể.
Sự hào hiệp là anh em sinh đôi của tính t́nh khảng khái. Cho nên, khi gặp
cảnh ngang trái ông thường ra tay lập tức. Những người bề trên và các vị gia trưởng,
bảo ông kiêu hăn, nghĩa là vừa kiêu ngạo vừa hung hăn. Họ chỉ thấy ở ông một kẻ
bề dưới bất trị, mà không xét đến động cơ nào đă khiến ông có những hành động như
thế.
Khi ấy là vào cuối thời vua Hùng Vương thứ 18, sắp sửa bước sang thời Thục
Phán An Dương Vương. Ở bên Tàu là cuối thời Đông Chu liệt quốc, Tần Thủy Hoàng
vừa thôn tính xong 6 nước, rồi xưng là Hoàng đế (221 trước Công nguyên). Lư Thân
lúc ấy c̣n trẻ, vào làm nha môn cho một vị Lạc tướng, do một lần ra tay cứu giúp
người bị nạn, đă chẳng may đánh chết hung thủ là người có bà con thân thích với
quan trên. Vị Lạc tướng bắt Lư Thân khép vào tội chết (sát nhân giả tử), nhưng
vua Hùng biết chuyện, tiếc một người trẻ tuổi có nghĩa khí, nên tha cho, chỉ c̣n
bắt đánh đ̣n.
Sau trận đ̣n nhục nhă, lư Thân càng thấm thía thêm thân phâïn của kẻ tôi đ̣i:
"Người ta ở đời có tráng chí, hăy nên như chim loan, chim phượng bay cao chín tầng
trời, bay xa ngàn vạn dặm, chứ có lẽ nào chịu quanh quẩn măi ở đây, để cho người
ta hành hạ?"
Từ đấy, ông bỏ nha môn, đi t́m các thầy giỏi để học. Vừa học chữ, vừa học
vơ nghệ. Học thầy trong nước, rồi học cả thầy ở ngoài nước (Trung Hoa). Ông chẳng
quản ngại đường sá xa xôi, hễ biết ở đâu có thầy giỏi là lập tức t́m đến theo
học.
Rồi đến ông thành tài, chẳng những có vơ nghệ cao cường mà c̣n làu thông cả
kinh sử. Lúc ấy ông đang ở bên Tàu.
Thời ấy, ở Trung Hoa tuy học hành rất phát triển, nhưng chứa đặt ra chế độ
thi cử để chọn nhân tài. Nhân tài được tuyển chọn theo cách: Các quan lại địa phương
tiến cử lên nhà vua những người tài năng danh tiếng trong địa hạt của ḿnh, để
nhà vua chọn lựa tuyển dụng.
Lư Thân được tiến cử đến Tần Thủy Hoàng, lúc ấy là vị hoàng đế lẫy lừng, người
đầu tiên thống nhất Trung Hoa.
Biết tài của ông, Tần Thủy Hoàng trọng dụng rồi về sau cho thăng đến chức
Tư lệ hiệu úy, một quan chức lớn trong quân ngũ.
Lúc bấy giờ, tuy nhà Tần thôn tính xong các nước, nhưng ở biên giới phía
Bắc, vẫn bị người Hung Nô thường xuyên vào cướp. Hung Nô tuy quân ít nhưng kỵ
binh của họ rất thiện chiến, khiến cho quân Tần phải nhiều phen khốn đốn, chống
đỡ liên miên.
Tần Thủy Hoàng bèn phái Lư Thân đến trấn giữ đất Lâm Thao (thuộc tỉnh Cam
Túc ngày nay) để đối phó với Hung Nô. Lư Thân một mặt cho canh pḥng nghiêm ngặt,
mặt khác lại tổ chức nhiều đợt phản công, đánh bao vây tiêu diệt lớn, khiến cho
người Hung Nô sau mấy lần thất bại, đành phải từ bỏ ư đồ xâm lấn. Về sau, hễ họ
trông thấy Lư Thân ở đâu, là lập tức quay ngựa chạy, không c̣n dám chống cự nữa.
Cả một vùng biên giới được b́nh yên, khiến cho vua Tần vui mừng như cất
xong gánh nặng. Tần Thủy Hoàng rất quư trọng ông, phong cho là Phụ Tín hầu rồi
gả công chúa cho ông. Đối với môt người ngoại tộc, vừa được phong chức lớn, lại
vừa được nhận là giai tế như vậy, quả là rất hiếm hoi.
Tuy nhiên, mặc dù được trọng thị và tin dùng, Lư Thân vẫn cảm thấy lạc lơng,
bơ vơ ở nơi đất khách quê người. Ông gửi ḷng ḿnh theo những áng mây trôi măi
về phương Nam, ở đó là quê hương, có cha mẹ, anh em và đồng bào của ông đang
sinh sống. Mặc dù ngày trẻ, do phẫn chí mà ra đi, nhưng đến nay, khi tuổi tác
càng cao, ông lại càng thấm thía nỗi đau của người xa xứ.
Nhưng đang mắc việc quân trọng đại, làm sao ông có thể trở về quê hương được?
Ông rất biết Tần Thủy Hoàng, dù trọng thị và tín dùng như thế nào th́ vẫn chém
đầu ngay, nếu ông tự tiện rời bỏ nhiệm sở. Thế là ông đành phải chờ đến lúc ḿnh
tuổi cao sức yếu vậy.
Ông dâng sớ cáo lăo lên Tần Thủy Hoàng khi thấy ḿnh không c̣n đảm đương
nổi việc quân, và cũng xin nhà vua cho trở lại quê hương để được nh́n mặt mọi người
thân làn cuối. Tần Thủy Hoàng cho lời tâu ấy là thực, bèn chuẩn y. Thế là không
quản hàng vạn dặm đường sá xa xôi, ông lui gót về quê, nơi trước kia ông đă sinh
ra. Được vài năm th́ ông mất, hoàn toàn măn nguyện.
Hàng ngàn năm sau, lúc ấy nước ta đang ở gần cuối kỳ thuộc Đường (603 -
906) Triệu Xương (801) rồi Cao Biền (864) lần lượt sang nước ta cai trị. Hai tên
cáo già này muốn thu phục ḷng người nước Na, bằng việc xây miéu thờ Lư Thân ở
làng Trèm (Từ Liêm, Hà Nội) rồi sau đó cho tạc tượng và tu bổ đền miếu quy mộtto
lớn. Xương và Biền lại phao tin rằng, đă từng nằm mộng thấy cùng đàm đạo với Lư
Thân, hoặc được Lư Thân hiển linh giúp đỡ đánh thắng quan Nam Chiếu.
Mặc dù có những việc làm và lời lẽ mỵ của quân xâm lược đối với Lư Thân, nhưng
t́nh cảm của mọi người đối với ông cũng chẳng v́ thế mà suy suyển. Ông xứng đáng
vẫn được tôn trọng bởi tài năng, ḷng khảng khái và chí tiến thủ của ḿnh. Những
ǵ ông đạt được thực không dễ dàng vào thời buổi ấy. Vậy mà, đến lúc cuối đời
ông lại từ bỏ tất cả để được trở về quê hương, mà đường đất đi lại đâu có gần
gũi ǵ. Ông căm giận những người đă xử nhục ḿnh mà bỏ nước ra đi, nhưng chưa
bao giờ ông phản lại mọi người và đất nước cả.
Việc từ trước đến nay mọi người đến đền Trèm dự hội và làm lễ tưởng niệm
ông, v́ thế, là hoàn toàn chính đáng, chứ không phải bị kích động bởi việc làm
và lời lẽ của Triệu Xương hay của Cao Biền.
Các triều đại phong kiến trước đây đều có sắc phong tặng ông. Trời Trần
trùng hưng đặt các mỹ hiệu " Anh Liệt", " Dũng Mảnh". Phụ tín để gọi ông ...
Lại nói đến thời nhà Tân (Trung Hoa). Sau khi thấy Lư Thân già yếu, Tần
Thủy Hoàng chuẩn y cho ông về cáo lăo. Lại ban cho ông xe ngựa và tặng vật để vượt
hàng vạn dặm đường dài, trở về cố quốc.
Để vẫn tiếp tục giữ cho quân Hung Nô khỏi vào xâm lấn, Tần Thủy Hoàng sai
lấy đồng đúc tượng ông thật lớn, đặt trước cửa Tư Mă ở Hàng Dương, Kinh đô của
nhà Tần. Lúc bấy giờ, bụng tượng khoét rỗng, chứa được hàng trục người. Vua Tần
sai mấy người lính thay nhau vào đấy, thỉnh thoảng lại làm cho tượng cử động
chân tay, đầu óc, hoặc đi lại được. Quân Hung Nô ở xa trong thấy, tưởng là Lư
Hiệu Úy c̣n sống, nên không dám đến xâm phạm.
Thay v́ gọi tên bức tượng là Lư Thân, Tần Thủy Hoàng cho gọi đó là Lư Ông
Trọng. Xem thế đủ biết, Tần Thủy Hoàng đă nể trọng ông đến mức nào. |