Nếu không có một
việc cần bất ngờ, th́ có lẽ cả đời không bao giờ Vượng đi tới con đường quê
hẻo lánh ấỵ Đă thế ô-tô (automobile) đương đi tự nhiên ngừng hẳn lạị Thấy
gần đấy có một cái chợ và mấy lớp nhà. Vượng để mặc tài xế chữa xe, đi rẽ
xuống một con đường nhỏ, t́m quán uống nước.
Chàng vào một cửa hàng tạp hoá, đưa mắt nh́n xem có chai nước chanh nào
không. Bỗng chàng ngạc nhiên, kêu:
- Anh!
Một người mặc áo cộc trắng đương ngồi cặm cụi cho đậu phọng rang vào chai,
ngửng nh́n Vượng một hồi lâu, rồi đứng thẳng dậy như cái máy, reo một tiếng
thật to, và cũng kêu như Vượng:
- Anh!
Vượng c̣n đương đứng ngẩn người nh́n bạn từ đầu đến chân, th́ người bạn đă
nhăy xuống đất, rồi cứ chân không chạy ra kéo tay Vượng vào:
- Phải, tôi đâỵ Huy đây! "Huy địa dư" đây!
Vượng không ngờ đâu người bạn học cùng một trường mà chàng đă hai lần đi thi
tú tài, nay đương ngồi cho đậu phọng vào chai ở một cửa hàng tạp hóa nhỏ, cạnh
một chợ quê tiều tụỵ
Huy gọi với vào trong nhà bảo pha nước, hỏi chuyện rối rít, làm Vượng không
kịp trả lời: tuy vậy, Huy vẫn không quên cho nốt chỗ đậu rang c̣n thừa lại
vào chaị Chàng lấy mô .t cuốn sổ mỏng gập đôi lại rồi thả đậu phọng trôi dần
vào chai, và phồng má thổi mạnh cho vỏ đậu bay ra ngoàị
VưỢng chưa kịp nói câu ǵ, v́ chưa biết bắt đầu ra saọ Vưà mới nói được một
tiê"ng "anh" th́ bạn đă gật lấy gật để đáp ngay:
- Phải tôị
Vượng gắt:
- Ai chẳng biết là anh. Nhưng anh làm ǵ ở đâỷ
Huy đáp:
- Nhà tôi đâỵ..Anh chưa biết à?...Mà anh biết làm sao được Anh ở Tây về bao
giờ?
- Tôi về đă hai năm naỵ
- Đỗ ǵ rồỉ
- Đỗ kỹ sự
- Khá đấy!
Huy khen bạn một cách thản nhiên không mảy may lộ chút thèm muốn, h́nh như
đă lâu lắm chàng không nghĩ đến những sự thi cử, học hành...
Một người đàn bà không đẹp không xấu, mặc áo nâu cài khuy, chân đi guốc ở
trong nhà bước ra, Huy nói khẽ:
- Nhà tôị..
Rồi chàng chỉ Vượng giới thiệu với vợ:
- Đây là bác kư Vượng ở trên Thái xuống chơị Ḿnh bảo nó làm cơm bác xơị
Vượng lấy làm lạ không hiểu tại sao Huy lại tự tiện cho ḿnh là một ông kư.
Chàng mỉm cười ngẫm nghĩ:
- Có lẽ v́ trong tiếng kỹ sư có chữ "kỹ", đổi một cái dấu th́ thành "kư"
ngaỵ
Vượng không hỏi bạn v́ lẽ ǵ, đành tạm cho ḿnh là một ông kư vậỵ Chàng từ
chối không nhận ăn cơm, lấy cớ chỉ đợi tài xế chữa xe xong, lại phải đi ngaỵ
Huy hỏi khẽ:
- Bác đi ô-tổ Ô-tô của bác? Thế th́ bác bảo tài xế ở ngoài xe đừng vào đây,
sợ nhà tôi biết. Rồi tôi sẽ cho bác hiểu v́ saọ
Thấy có người vào mua hàng, Huy vội đứng lên:
- Xin lỗi bác.
Chàng tươi cười nói với khách:
- Trà đầu xuân mới về, tôi vẫn để dành ông một bao đấỵ
Chàng rút ra một bao, mở nắp để mũi vào hít mgửi mấy cái, rồi cẩn thận gói,
đưa cho khách, vừa đưa vừa thân mật hỏi:
- Thế nào, ông đă lo được tiền đăng cai cho cháu chưả
Vượng để ư nh́n bạn vẫn thấy b́nh tĩnh như thường, không lộ vẻ khó chịu v́
phải nói một câu đăi khách, trái với ư tưởng. Chàng ngẫm nghĩ:
Cái học trong bấy lâu thật vất đi cả...Hay là anh đă đổi cả tâm tính đi rồỉ
Vượng lắc đầu chán nản, v́ chàng nghĩ rằng sự nghèo khổ không nguy hiểm cho
ngươ `i ta bằng sự truỵ lạc về tinh thần.
Người nhà bưng mâm cơm lên và đặt ngay ở giữa giường.
Đồ ăn tuy nhiều nhưng v́ để trong những cái đĩa đàn trên một cái mâm gỗ đă
bong sơn, nên trông không có vẻ ngon lành.
Vượng quay mặt cho bạn khỏi ngượng, v́ chàng đoán chắc bạn cũng ngượng như
chàng. Huy ngồi vào mâm so đũa nh́n mâm cơm, nói với Vượng:
- Hôm nay không phải phiên chợ, bác xơi tạm bữa cơm dưa muốị Thư"c ăn đă
chảng có ǵ, mà người nhà lại vụng về.
Nói vậy, nhưng Vượng thấy bạn có vẻ mặt khoái trá cuả người sắp được dự một
bư ~a tiệc rất sang, chàng thấy bạn so những chiếc đũa sơn cong queo một
cách âu yếm, và gượng nhẹ đặt ngay ngắn bên cạnh mâm.
Vượng thấy nét mặt và cử chỉ cuả bạn có vẻ tự nhiên, là những nét mặt và củ
chỉ vâ ~n thường có hàng ngày chứ không phải cố tạo ra để cốt làm vui ḷng
một người bạn.
Ăn cơm xong th́ trời về chiều, Huy rủ Vượng ra hiên sau ngồi uống nước. Bên
cạnh mô .t giàn mướp đầy hoa vàng có để một cái bàn cũ và hai cái ghế tre
dàị Vượng vưà hút thuốc lá vưà nh́n ra: cái cảnh khu đồng bùn lầy, nước đọng
phẳng ĺ đến tận chân trời gieo vào tâm trí chàng một nổi buồn mênh mang,
Với những ư chán nản về cuộc đời ởnhững chốn quê hẻo lánh.
Bên một cái giậu nưá đă đỗ nghiêng dưới sức nặng cuả những cây mồng tơi, mô
.t con lợn sề gầy g̣, ve vẩy đuôi, lê bụng đi từ từ giữa một đàn lợn con
chạy lăng quăng.
Huy ngả người vào lưng ghế, dang thẳng hai tay có vẻ khoan khoái bảo Vượng:
- Cái hiên này, mùa hè đến, mát lắm.
Vượng thấy bạn có vẻ hồn nhiên lạ lùng, h́nh như từ thưở bé chàng vẫn sống
trong cái cảnh đó cho hết đờị Lúc ấy Vượng mới nhận ra rằng ḿnh buồn, ḿnh
thương hại bạn, không phải v́ thấy bạn gặp cảnh nghèo, mà thật ra v́ thấy
bạn không có thể nào thoát khỏi cảnh nghèo được, không có sức để cất đầu lên
được nữạ Chàng lẩm bẩm một câu bằng tiếng pháp:
- Thật là hết!
Chàng toan nói cho Huy rơ ư tưởng đó, nhưng biết là vô ích, nên lại thôị Huy
không sao hiê ?u được nữạ
Hai người ngồi yên lặng một lúc lâụ Bỗng Huy quay lại phía Vượng hỏi đột
ngột như đă đoán được ư nghĩ vấn vương trong óc bạn:
- Anh thấy tôi đổi khác trước nhiều có phải không? Bảy tám năm rồi c̣n ǵ?
Trời tối hẳn. Vượng và Huy không nh́n rơ mặt nhau, nhưng tiếng nói của Huy
vẫn đều đều lọt vào tai Vượng; lúc nói chuyện, hai người cùng sống trở lại
những ngày vô tư lự của cái đời học tṛ chín năm trước. Có tiếng vợ Huy ở
trong nhà hỏi:
- Sao ḿnh không thắp đèn lên?
Huy vội ngắt lời vợ:
- Thôi không cần.
Rồi chàng lại bắt đầu kể chuyện cho Vượng nghe:
- ...Thế là tôi rớt về địa dư và lịch sử, mặc dầu anh em đă gọi tôi
là "Huy điạ dư".
Vượng nói:
- Anh rớt, có lẽ v́ tại anh học thuộc quá, thuộc cả chấm câu, chấm phẩy, và
số trang.
Huy cười:
- Anh có nhớ có lần làm bài về địa dư tôi bắt đầu ngay bằng một câu: "như
tôi đă nói ở trang 45, mục 7 ..." nghĩa là tôi cứ viết theo nguyên văn trong
sách, Của đáng tội, trí học cuả tôi không lấy ǵ làm sáng suốt cho lắm, tôi
chỉ được một cái chăm và học thuộc ḷng. Mà chăm như thế, chỉ v́ cốt thi đỗ
để lấy Liên. Chắc anh đă biết Liên?
- Lạ ǵ, Liên con cụ tuần Đạọ
- Chính đó. Nhưng năm đầu tôi rớt, Liên và nhà Liên đành ḷng đợi tới năm
saụ Cái mộng được làm ông tham, lại được lấy một mgười đẹp, con nhà giàu,
cái mộng to lơ 'n nhất trong đời tôi lúc đó, v́ thế vẫn c̣n. Tôi chăm học
bằng hai năm trước và học thuộc ḷng gấp hai trước... Thế rồi chỉ v́ một
cáị....tẩỵ
Nói đến đây, Huy cười khẽ một cái, với điếu thuốc lá, đánh diêm châm hút.
- Kỳ thi năm sau, tôi trả lời các bài trôi chảy cả. Chỉ c̣n điạ dư và lịch
sử, tôi để lại sau cùng. Lúc vào pḥng thi, tôi lo sợ phấp phỏng. Ông giáo
chấm thi hỏi tôi câu đầu, tôi đáp ngay được. Ông bằng ḷng lắm. Ông tươi
cười toan cho nốt, nhưng gió quạt máy cứ chư .c lật tờ giấy chấm thị Sẳn có
cái tẩy, ông lấy chặn lên một góc giấỵ Nhưng cái tẩy không chịu được sức
gió, lăn ra ngoài, giấy cuốn
cong lại chạy vào bút; ông hất ra mấy lâ `n không được, đập tay xuống tỏ vẻ
khó chịu và bảo tôi tắt quạt máy đị Ông hỏi sang địa dự Thấy trán ông lấm
tấm mồ hôi, sợ ông v́ nóng quá đâm ra gắt gỏng nên tôi ra vặn quạt cho chạỵ
Ông mỉm cười khen:
- Tốt lắm con ạ (Très bien, mon enfant.)
- "Con" sung sướng lắm, hỏi đâu đáp đấy, trôi như nước chảỵ
Ông cầm bút cho nốt và tiện tay lấy cái tẩy chận lên góc giấỵ Tôi lo lắng,
chỉ lo tẩy nhẹ quá, gió lại hất giấy vào but' làm ông phát cáu không cho nốt
điểm caọ Hai mắt tôi nh́n đăm đăm vào cái tẩy như bị thôi miên. Cái tẩy khẽ
rung động. Tôi lẩm bẩm:
- Này, nó sắp lăn...nó sắp lăn.
Cái tẩy lăn đi một ṿng. Tôi nín hơi đợi, nhưng v́ lúc đó sức gió yếu, nên
nó đứng lại ngaỵ Cái tẩy lại rung động, tờ giấy lật mạnh; thấy cái tẩy bị
hất ra ngoài sắp lăn xuống đất, tôi nghiêng người toan chạy lại; ông giắo
vừa cho xong nốt, nhưng bị tờ giấy hắt vào bút, mực dây cả ra taỵ Ông ngửng
nh́n tôi, và thấy tôi đang nghiêng người về đằng trước, chăm chú vào tờ giấy
xem cho nốt, có vẻ khả nghị Ông đập bàn:
- Được lắm, anh muốn nh́n nốt, tôi sẽ dạy cho anh cách nh́n nốt...Anh vừa
gan vừa khéo nịnh... à, tôi nhớ rạ..lúc năy anh vặn quạt máy cốt để giấy
lật, anh nh́n nốt cho rơ.
Ông liền xoá nốt cũ đi, cho tôi một con số khác, không phải h́nh quả trứng
th́ cũng h́nh cái gậỵ
Lẽ cố nhiên là tôi rớt. Nhà cô Liên và cô Liên lẽ cố nhiên là không đợi tôi
và đợi chức tham biện với số lương hơn trăm đồng mong ước kiạ Tôi đau, tôi
khổ, tôi kêu trời, kêu đất mất gần nữa tháng. Trí tôi không lúc nào không
nghĩ đến cái tẩỵ Nếu cái tẩy ấy, nó nặng hơn một tí, một tí nữa thôi, th́
tôi đă đỗ, cô Liên đă lấy tô i, tôi đă sung sướng...
Huy ngừng lại một lúc lâu, rồi nói tiếp một cách chậm răi như cân nhắc từng
tiếng:
- Bỗng một hôm tôi nghĩ rạ Tôi sực tỉnh. Tôi tự bảo: nếu bao nhiêu điều ḿnh
mơ ư ớc, nếu hy vọng cuả cả đời ḿnh chỉ dựa vào cái tẩy bé con, một cái tẩy
khốn nạn, vô lư, th́ hạnh phúc ở đời ḿnh không thể nào chắc được. Đeo đuổi
chỉ tốn công. Phải làm thế nào cho hạnh phúc ở đời phải cuả ḿnh, chỉ ở ḿnh
thôị
Huy nhắc lại:
- Hạnh phúc chỉ ở ḷng ḿnh, hạnh phúc chỉ ở sực yên tĩnh của tâm hồn. Khi
ḿnh đă có b́nh tĩnh đó, th́ không cái tẩy nào làm mất được, thật là chắc
chắn kiên cố. Thế là từ đó, tôi khỏi buồn, người tôi đổi khác hẳn. Tôi lăn
lộn rất nhiều nơi, có lúc làm lụng vất vả trong các nhà máy, các hầm mỏ, có
lúc giầu, có lúc nghèọ..Ngồi bán trà ở chô 'n quê xơ xác này, nhưng chỉ cảnh
ngộ đổi khác, c̣n ở trong vẫn thay đổị Nếu cái tâ ?y làm tôi vất vả th́ trái
lại noí đă cho tôi thấy hạnh phúc trong tám năm naỵ
Một hôm lang thang đến đây, tôi gặp nhà tôi, tính ra đến nay đă được hơn một
năm. Tôi chưa biết là ở tạm, hay là ở hẳn v́ đằng nào cũng vậỵ Nhà tôi không
rơ quăng đời trước cuả tôi, tôi phải tự tiện cho anh là một ông kư, v́ tôi
làm ǵ có một người bạn kỹ sư sang trọng, có ô-tô nhà như anh.
Huy cười nói thật khẽ:
- Nhà tôi cứ tưởng là tôi cũng dốt như nhà tôi vậỵ
Mặt trăng từ từ lên sau mấy thân cây cau viền trắng; ánh trăng chiếu vào in
rơ lên quâ `n áo cuả Huy những bóng lá mướp gió lay động.
Vượng lại nh́n rơ nét mặt bạn. Nhưng bây giờ chàng thấy bao nhiêu những ư
tưởng buồn bă, chán nản về bạn tự nhiên tiêu tán hết. |