Truyện Cổ Dân Gian Việt Nam

 

Cái Chết Của Con Mực

Nam Cao

 

Người ta định giết Mực đă lâu rồị Mực là con già hơn trong hai con chó của nhà. Nhưng cũng là con nhiều nết xấụ Nó tục ăn: đó là thường. Nó nhiều vắt: cái ấy đủ khổ cho nó. Nó cắn càn ấy là cái khổ của bọn ăn màỵ Nhưng nó lại sủa như một con gà gáy: cái này th́ không thể nào tha thứ được. Thoạt tiên người ta định ngày chết cho nó vào dịp Thanh Minh. May cho nó hôm ấy bà chủ nhà bị ốm.
Rồi th́ là Tết tháng năm. Bỗng nhiên đứa con út của bà ươn ḿnh: bà phải kiêng để lấy sữa lành cho con bú. Sau cùng người ta nhất định thịt nó vào rằm tháng bảy ai ốm mặc. Nhưng lần nầy Mực vẫn c̣n thoát nạn là v́ nhờ có Dụ Người con cả xa xôi ấy vừa viết thư báo chẳng bao lâu sẽ về. Bà mẹ mừng như t́m được một vật quư bị rơi và bà nhất định lùi ngày xử con Mực lạị
Bây giờ th́ Du về rồị Chiều hôm qua con người phóng đăng ấy đă khệ nệ xách cái vali rất nặng bước vào sân, miệng mỉm cười và mặt đỏ. Cái nhà tranh, mấy cây cau h́nh như vừa đúng thẳng hơn lên để chào chàng. Rồi đến lũ em ầm ỹ đẩy mành chạy ̣a ra, và bà mẹ mừng quá cười và khóc. Nhưng kẻ lên tiếng trước nhất là con Mực. Con chó già nua ấy rít lên cái thứ tiếng gà gáy của nó và chạy lại Dụ Bà mẹ thét lên và lũ em chửi những câu thô tục. Du bỡ ngỡ nh́n mọi ngườị

- H́nh như mẹ không được khoẻ, ồ các em đă lớn cả rồi: Thanh, Tú, đứa nào đâỷ à, Thảo con chuột nhắt, trông Thảo xinh quá nhỉ? À! Con Mực, vẫn con chó ngày ấy đấy à?... trông nó già đi tệ!...

Con chó đă nhận ra người chủ cũ. Nó đứng lặng vẫy đuôi, đầu cúi xuống, hai mắt nhèm ương ướt nh́n đất như tủi phận. Du thương hại: đó là người bạn lặng lẽ thui thủi bên chàng những năm xưa khi đêm vắng, chàng ngồi nh́n trăng mà oơ mộng. Chàng muốn cúi xuống vuốt vẹ Nhưng nó bẩn ghê gớm quá, lông rụng từng mảng, thịt trắng lộ ra có nơi sần mụn nữạ Dáng điệu th́ già nua, có vẻ buồn và len lén như pḥng bị một cách yếu ớt. Không c̣n những cái vẫy đuôi mạnh dạn những cái nh́n rất bạn bè và những cái hít chân vồ vập như khi một con chó đă vui và không ngờ vực. Du thấy ḷng nằng nặng. Chàng đưa chân chạm khẽ vào con chó để tỏ t́nh thương. Con chó vẫy đuôi mạnh hơn nhưng len lén lánh ra: dáng điệu một kẻ sợ hăi cố cười với người nó sợ. Và tức khắc nó vặn vẹo ḿnh và rít lên một tiếng ngắn và to; đứa em tưởng anh đá hụt trả thù cho anh bằng một cái đá mạnh vào sườn con vật. Nó lấm lét lảng dần cũng không dám chạy một cách thẳng thắn để đi trốn nữạ Du trách em:

- Sao Tú ác thế?

- Cần ǵ, đến mai giết thịt cho anh ăn đấỵ

Du thấy cái vui đoàn tụ giảm hẳn đi một nửạ H́nh ảnh con chó ghẻ với cái buồn mơ hồ cứ lảng vảng trong óc chàng măi măị Sáng hôm sau lúc ăn cơm chàng thoáng thấy nó đi qua, đầu cúi mắt nh́n nghiêng như những người giả trá. Chàng muốn gọi nó vào kẹp nó vào giữa hai bàn chân và vừa ăn vừa vẩy cho nó miếng cơm chung một bát. Nhưng mà không thể được: dịu dàng quá là yếu tâm ḥn, và ai hiểu được rằng ḿnh lại có thể yêu thương một con chó bẩn ghê gớm như thế được?
Bữa ăn xong, con Hoa cầm bát cơm ra: một tay nó xách cái thúng như để rồi xếp bát. Thấy được ăn, tất cả thú tính của con Mực hoàn toàn nổi dậỵ Nó nhảy tới vẫy đuôi hếch mơm nh́n và đợị Cơm vừa đổ xuống nó vội vàng chúi mơm ăn ngaỵ Miếng chưa qua cổ th́ cái thúng đă chụp quanh trên ḿnh. Nó rít lên, vùng mạnh; nhưng Hoa đă t́ cả người lên cái thúng rồi, và con Mực bị thu gọn ở trong vừa vặn đến nỗi không c̣n giẫy và kêu được. Lũ trẻ con réo ầm lên. Người ta lấy sẵn dao thớt và dây để tróị Phần mở thứng đă đành phải về Du: ông chủ đi vắng, cả nhà chỉ có chàng là đàn ông, mà không lẽ đi mượn hàng xóm trói giùm một con chó đă úp gọn gàng chỉ việc hơi hé cạp thúng lên, hễ chó tḥ đầu ra th́ một đứa em đặt gậy lên cổ nó để chân chàng dận xuống. Nhưng tay chàng thấy run run. Và khi con chó vừa tḥ đầu ra th́ nó quẫy luôn một cái mạnh, vùng ra được. Con Hoa tủm tỉm cườị Lũ em ngơ ngác nh́n theo con chó vừa ẳng ẳng vừa chạy ở ngoài vườn. C̣n Du th́ mặt đỏ như gấc chín. Chàng thấy ḿnh yếu tay hơn cả con Hoạ Có lẽ nào chàng lại dịu ḷng hơn cả một người con gáị Và tự nhiên chàng giận con Mực. Người ta c̣n lo con Mực sợ hăi mà đi mất. Quả nhiên suốt ngày hôm ấy nó không về. Nó vẩn vơ vườn hàng xóm, lẩn lút như một con chó trước khi hóa dạị
Người ta tưởng đă mất toị Nhưng tối hôm ấy nó lần vào gầm giường rồi Du lại nghe thấy cái thứ tiếng gà gáy của nó rít lên ở phía ngơ.
Sáng hôm sau nó vẫn bỏ cơm. Trưa cũng thế. Và cứ thấy bóng người lại cúp đuôi chạy mất. Du thương hại sai người đem cơm đổ ra vườn. Một lúc sau Mực lại gần. Nó trông trước trông sau, đưa mơm rê trên những hạt cơm rồi vô cớ giật ḿnh chạy thẳng. Có lẽ cái kỹ niệm khủng khiếp vừa lóe ra và đập mạnh vào thần kinh nó như luồng điện. Du thấy bồn chồn và vẩn vơ: thương, hối hận hay là thẹn.
Sau cùng th́ chàng bực ḿnh: chàng nhận ra rằng một con chó đă làm mất sực b́nh tĩnh của tâm hồn chàng. Và đột nhiên chàng muốn giết con Mực lắm. Chàng muốn có đủ can đảm để giết ngườị Phải dám giết mà không run tay khi cần phải giết. C̣n làm được tṛ ǵ nữa nếu chỉ giết một con chó mà tim cũng đập?
Sự do dự đă hết rồị Khi có một ư định th́ ư định ấy chóng thành mạnh mẽ. Du thấy ḷng cứng cỏị Đă có lúc chàng tưởng đến cái thú dí con dao vào súc thịt giẫy lên đành đạch để máu ấm phọt vào taỵ Và chiều hôm ấy khi thấy con chó ở vườn th́ chàng gần như mừng rỡ. Con vật khốn nạn đói và sợ đă mệt lử đi rồị Nó hiện ngủ bên bờ giậụ Du cầm cái gậy to rón rén lại gần. Nhưng giơ gậy lên chàng bỗng thấy tim run một cáị Chàng tưởng như ngạt thở và ngừng lại một giây để nh́n con chó. Giấc ngủ của nó có lẽ đầy ác mộng v́ thỉnh thoảng khắp ḿnh nó lại giật lên. Du thấy ḷng qủa quyết tiêu tán hết. Nhưng con chó bỗng giật ḿnh. Du hoảng hốt thẳng cánh vụt mạnh trên ḿnh nó, bụng nó thót hẳn vào rồi lại ph́nh ra như một khối cao sụ Nó rống lên gượng dậy loạng choạng mấy ṿng rồi chui bừa qua giậu trong khi Du vụt cuống cuồng theo xuống đất... Đêm đă khuyạ Du lại nghe tiếng Mực rống lên. Chàng thấy toát mồ hôi và nhất định không giết con chó nữạ
Nhưng trời gần sáng chàng c̣n đương mơ mộng, th́ đă nghe tiếng Hoa gọi cuống cuồng lên. Con vật khốn nạn không biết mỏi mệt thế nào mà ngủ quên đi ngay ở giữa san để đến nỗi bị Hoa úp được. Lần này th́ người ta cẩn thận hơn. Hai ba người nắm vào hai đầu gậy tre ngáng sẵn bên cạnh thúng rồi Hoa mới hơi hé miệng thúng lên. Thấy sáng con Mực nhô ra ngoài cái mơm ướt ph́ ph́. Hoa nhích lên tí nữa nhưng một cái gối đă t́ sẵn trên thúng. Mực lách cả cái đầu rạ Cái gậy đè mạnh xuống. Con vật khốn nạn không c̣n kịp kêụ

- Đè chặt, thật chặt, đừng buông nó ra nó cắn đấy!

Du kêu lên như thế nhưng tiếng chàng đă hơi run run. Con chó ph́ một cái nữa: hơi thở mới thoát ra một nửa bị tắc. Cái gậy đè sát đất, mắt nó trợn lên. Ḷng đen ươn ướt cứ đờ dần rồi ngược lên lần một nửa vào mí trên. Ḷng trắng đă hơi đục. Lúc Hoa trói xong cả chân trước, chân sau và buộc mơm rồ th́ con chó đă mềm ra không c̣n cựa quậy nữạ

Du nghẹn ngào nén khóc...

Nam Cao